Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги гулистон давлат университети

2.2.Бозорнинг тузилиши ва турлари.
Хозирги даврдаги бозор мураккаб тузилишга эгадир. Бозорнинг ички тузилиши мураккаб бўганлиг сабабли уни туркумлашга хар хил мезонар асос қилиб олинади. Булар бозорнинг етуклик даражаси сотиладиган ва сотиб олинадиган махсулот тури бозор субектлари хусусиятлари иқтисодий алоқалар тавсифи ва бошқалар. Бозорнинг етуклик даражасига қараб ривожанмаган бозор, классик бозор, хозирги замон ривожланган бозорларга бўлинади, ривожлланмаган шакланаётган бозор кўпроқ тасодифий тавсифга эга бўлиб ундан товарни товарга айрибошлаш усули(бартер) кўпроқ қўлланилади. Бозорнинг у тури тарихи хали хақиқиё пул клиб чиқмаган даврга тўғри келади. Лекин хозирги даврда хам айрим мамлакатларда пул инқирозга учраб ижтимоий ишончни йўқотган. Бозор иқтисодиётига ўтаётган даврларда хам бу бозор амал қилиши мумкин. Эркин бозор товар ва хизматларнинг хар бир тури бўйича жуда кўп ишлаб чиқарувчилар ва истеъмолчилар яъни сотувчилар ва сотиб олувчилардан иборат бўлиб пул орқали айрибошлаш жараёнида улар ўртасида эркин рақобат келиб чиқади, нархлар талаб ва таклиф ўртасидаги нисбатга қараб эркин шалланади,. Рақобатнинг турли усуллари қўлланилади, ахоли ва ишлаб чиқарувчилар кескин табақаланади. Хозирги замон ривожланган бозори бунда давлат хам бозор иштирокчиси бўлиб бозор анча тартиблаштирилади ва бошқарилади, турли хил биржалар ва бошқа олди-сотди жараёнида хизмат қилувчи сохалар ривожланган бўлади. Рақобат курашлари ахолининг табақалашуви юмшатииб уларнинг даромадлари даражаси ўртасидаги фарқлар камаяди. Бозор худудий жихатдан хам турлича бўлиши мумкин. Булар махаллий бозорлар(Тошкент бозори, Самарқанд бозори,. Ургут бозори, Лондон бозори, Ню Йорк бозори, Пекин бозори ва бошқалар) миллий бозорлар(Ўзбекистон бозори, Россия бозори, Украиния бозори. Англия бозори, Америка бозори, Хитой бозори ва бошқалар) худудий бозорлар(Марказий Осиё ёки Осиё бозори, Ғарбий Европа бозори) ва нихоят жахон бозори. Сотиладиган ва сотиб олинадиган товар,хизмат турига кўра бозорлар қуйидаги турларга бўлинади: