Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги гулистон давлат университети б.Қурбанов, Ш. Турабоева

Графикли органайзерлар (ташкил этувчи) - фикрий жараёнларни кўргазмали тақдим этиш воситаси ҳисобланади. Бу эса ўз ичига қуйидаги усулларни қамраб олади:
- мавзуга оид маълумотларни таркиблаштириш, ўрганилаётган тушунчалар ўртасидаги ўзаро боғлиқликларни ўрнатиш усул ва воситалари: "Кластер", "Тоифалаш жадвали", "Инсерт", "Б/Б/Б" жадвали ва б.;
- мавзуга оид маълумотларни таҳлил қилиш, солиштириш ва таққослаш усул ва воситалари: "Т-жадвали", "Венна диаграммаси", "Зинама-зина ва б;
- мавзуга оид қўйилган муаммони аниқлаш, уни ҳал этиш, таҳлил қилиш ва режалаштириш усуллари ва воситалари: "Нима учун?", "Балиқ скелети", "Пирамида", "Нилуфар гули" схемалари, "Қандай?", "Каскад" таркибий-мантиқий схема ва б.
Дарслар давомида ўқувчиларга ўқув материални кўргазмали шаклда тақдим этиш лозим. Ўқув материалини кўргазмали тақдим этиш орқали ўқитиш самарадорлиги натижавийлигига эришиш мумкин. Чунки халқимизда бир нақл бор: "Минг марта эшитгандан кўра бир марта кўрган афзал". Шундай экан, юқорида келтирилган графикли органайзерлардан фойдаланишга доир тавсияларни "Технология ва дизайн" ва "Сервис хизмати" йўналишлари бўйича ўтиладиган ушбу мавзу мисолида тайёрланган кўргазмали материаллар асосида кўриб чиқамиз.
"Технология ва дизайн" йўналиши бўйича
"Нилуфар гули" графикли органайзеридан фойдаланиш бўйича тавсия. "Нилуфар гули" графикли органайзери чизмаси - муаммони ечиш воситаси. Ўзида нилуфар гули кўринишини намоён қилади. Унинг асосини тўққизта катта тўрт бурчак ташкил этади ва тизимли фикрлаш, таҳлил қилиш кўникмаларини ривожлантиради ва фаоллаштиради.
"Нилуфар гули" графикли органайзери чизмасини тузиш қоидалари:
а) ўқувчилар алоҳида кичик гуруҳларга ажратилади ва белгиланган тартибда ўқувчилар томонидан чизма тузилади: тўрт бурчак марказида аввал асосий муаммо (ғоя, вазифа) ёзилади. Уни ечиш ғоялари эса марказий тўрт бурчакнинг атрофида жойлашган саккизта тўрт бурчакка ёзилади. Марказий тўрт бурчакнинг атрофида жойлашган саккизта тўрт бурчакка ёзилган ғояларни, атрофда жойлашган саккизта тўрт бурчакларнинг марказига ёзилади, яъни гулнинг баргларига олиб чиқилади. Шундай қилиб, унинг ҳар бири ўз навбатида яна бир муаммодек кўрилади;
б) кичик муаммоларни, уларнинг ҳар биридан эса, кичик муаммони батафсил кўриб чиқиш учун "кичик шохчаларни" чиқарилади. Шунга асосан ҳар бир ғояни ривожланишини батафсил кузатиш мумкин;
в) амалий нуқтаи назардан барча ғояларни ихчам деб тасаввур қилинг (битта-иккитаси билан чегараланинг), бу ҳам ақл учун фойдали машқ ҳисобланади;
г) сизга катта қоғоз варағи зарур бўлади. Доимо ўзингиз мушоҳадаларингиз натижасини бир варақ қоғозда кўриш фойдали ҳисобланади. Қарама-қарши ҳолда эса сизга бир варақдан бошқасига сакраб юришингизга ва бунда зарурий бирор муҳим нарсани унутишингизга олиб кетади.