Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги фарғона давлат университети психология тарихи

Нерв системаси – одам ва умуртқали хайвонлар организмидаги нерв хосилалари (нерв хўжайралари) тўпламидан иборат. Унинг фаолияти, бир томондан организмнинг ҳамма органларини интеграциялаш, бирлаштиришга йўналтирилса, иккинчи томондан – организмнинг атроф муҳит билан алоқасига, организмнинг ташқи шароит билан мувозанатлашишига йўналтирилган.
Нерв системасининг асосий вазифалари қуйидагилардан иборат:

• 
  – ташқи олам билан алоқаларни таъминлаш;
  
• 
  – тизимдаги ички органларни интеграциялаш;
  
• 
  – ички органлар фаолиятини мувофиқлаштириш ва бошқариш;
  
• 
  – организмнинг яхлит ишлашини ташкиллаш.
  

Нерв хўжайралари (нейронлар) маълум бир тузилишга эга: нейрон, ўсимта ва унинг тугалланган қисми. Бу элементлар мос равишда қуйидаги вазифаларни бажаради: қўзғолишни қабул қилиш, интегратив (келаётган нерв сигналларини қайта ишлаш), ўтказувчи, узатувчи.
Одам (шунингдек, умуртқали хайвонлар) нерв системаси марказий ва периферик қисмларга бўлинади. Вегетатив ва тана нерв системалари марказий ва периферик қисмлар билан яқиндан ўзаро фаолият кўрсатади.
Марказий нерв системаси (бош мия ва орқа мия) – бош мия пўстлоғи, мия стволидаги ҳаракат марказлари, мияча ва орқа миядаги нерв тўқималари тўплами. Унинг вазифаси – бутун психик фаолиятни мувофиқлаштириш ва бошқаришдан иборат.
Периферик нерв системаси – нерв толалари (нервлар), нерв тугунлари ва бирикмалари, сезувчи асаб тугунлари, рецепторлар ва мускулларни орқа ва бош мия билан боғлайди. Бевосита бош миядан ўн икки жуфт нервлар чиқади (кўзни ҳаракатлантирувчи, юз, эшитиш, кўриш ва х.з.) ва мия-бош суяги нервлари, деб аталади. Ҳар бир периферик нерв таркибига нерв хўжайрасининг ўсимтасидан ташкил топган нерв толалари киради ва улар перифериядан, қабул қилувчи сезувчи қурилмалар (рецепторлар)дан марказий нерв системасига импульсларни узатади. Булар сезувчи нерв толалари ҳисобланади. Ҳаракат нерв толаларидан марказий нерв системасидан ҳамма органлар ва тўқималарга йўналган импульслар тарқалади. Булар ҳаракат нерв толалари ҳисобланади. Периферик нерв системасининг вазифаси ташқи муҳит қўзғовчиларини марказий нерв системасига узатиш ва жавоб буйруқларини периферияга етказиш ҳисобланади.