Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги фарғона давлат университети психология тарихи

Лейбниц Готфрид (1646 – 1716), немис философи, математиги, давлат арбоби. Асосий фалсафий асарлари: “Метафизика ҳақида мулоҳаза” (1685), “Табиатнинг янги тизими” (1695), “Одам ақли ҳақида янги тажрибалар” (1704), “Теодицея” (1710), “ Монадология” (1714).
Готфрид Лейбниц фан тарихига қуйидаги муҳим методологик принципларнинг муаллифи сифатида кирган: 1) фарқланмайдиган буюмларнинг ўхшашлиги ва 2) умумий фарқлар. Фарқланмайдиган буюмларнинг ўхшашлиги принципи шуни англатадики, агар иккита буюм аслида битта нарсанинг ўзи бўлса уларни фарқлаш керак эмас, ёки аксинча, ўз сифатлари бўйича турлича бўлган буюмларни ўхшатиш керак эмас. Умумий фарқлар принципидан шундай хулоса келиб чиқадики, бутунлай бир-бирига ўхшаш буюмлар ва турли вақтда абсолют ўхшаш ҳолатлар бўлмайди.
Г. Лейбниц томонидан борлиқнинг қуйидаги “априор” принциплари ажратилган: 1) эҳтимол бўлган ҳар қандай борлиқнинг қарама қарши эмаслиги (қарама қаршилик қонуни); 2) эҳтимолликнинг ҳақиқийлик (мавжудлик) олдида мантиқий устунлиги; 3) қарама-қарши бўлмаган оламларнинг чексиз кўп бўлиши эҳтимоли; 4) эҳтимол бўлиши мумкин бўлган бошқаси эмас айнан шу оламнинг мавжудлиги, эҳтимол бўлиши мумкин бўлган бошқаси эмас айнан шу ходисанинг содир бўлаётганлигининг етарлича асосланганлиги (етарлича асосланганлик қонуни); 5) шу оламнинг мақсадга мувофиқлиги (тўла тўкислиги) унинг мавжудлигининг етарлича асоси эканлиги.
Г. Лейбницнинг фикрича одамнинг руҳи тахланган материалдан ясалган экранга ўхшайди, у ўзида ташқи объектлар таъсирида уйғонадиган тушунча ва назарияларнинг асосини жамлаган. Г. Лейбниц ўзининг назарий қурилмаларида перцепция ва апперцепция тушунчаларидан фойдаланган. Г. Лебницда перцепция атроф оламни пассив акс эттириш бўлса, апперцепция атроф оламни актив, фаол акс эттиришни англатади. Одам руҳида доимий “кичик перцепциялар”, англанмаган идроклар содир бўлиб туради.
Г. Лейбниц Коинот унинг ўзи “монадалар” деб атаган борлиқнинг бўлинмайдиган бирламчи элементларидан ташкил топган, деб ҳисоблаган. Унинг фикрича, руҳ ва вужуд ўз қонунлари бўйича мустақил ҳаракат қилишади, улар ўртасидаги уйғунлик эса Худо томонидан олдиндан белгилаб қўйилган. Г. Лейбницнинг руҳ ва вужуд муносабати ҳақидаги позицияси психофизик параллелизм номи билан аталади.