Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги фарғона давлат университети педагогика факультети

1.2.Замонаий Халқаро Олимпия қўмитасининг таъсис этилиши
мамлакатлар ўртасида тинчлик ва дўстлик алоқаларини
ўрнатишдаги илк босқичи

Олимпия ўйинлари ўтказилганидан 12 асрдан сўнг Рим императори Феодасий 1 христиан динига мансублиги туфайли Олимпия ўйинлари сукутда қолди. 395 йилда Алфей дарёси қирғоқларида византияликлар ва готлар тўкнашганларида кескин жанглар натижасида Олимпия харобага айланди. 426 йилда (31 йилдан сўнг) Феодасий 2худоларга сиғинадиган ибодатхоналарни ёқиб юборишни буюради, 100 йилдан сўнг эса икки марта содир бўлган зилзила туфайли Олимпия вайрон бўлади. Сўнг Алфей ва Кладей дарёлари сувлари ташиб, қолган иншоотларни ҳам ювиб кетади ва Олимпия қум ҳамда ботқоқлик қаърига кетади.

Бир ярим минг йил атрофида Олимпия кўмилиб ётади. Фақт 1824 йилдагина, археолог лорд Станкоф Алфей қирғоқларида жиддий қазилмаларни олиб боради ва у қадимгиОлимпия шаҳри чизмасини тузади. Шу нарса Олимпия ўйинларини тиклаш ғоясини ривожлантиришга туртки бўлади. 1859 йилда Эвангелис Цаппас, Юнон армияси майори, панэллин “олимпиадасини”(бошқадавлатларнинг иштироксиз) ташкил қилади.У икки марта ўтказилди, бироқ у миллий ўйинга айланмади, бунинг устига халқаро миқиёсига чиқа олмади. Фақат 19 асрнинг охиридагина замонавий Олимпия ҳаракати йилномасига биринчи сатрлар ёзилди. Тез орада кўпгина давлатларида спорт уюшмалари ташкил қилинди. Айнан шу нарса француз жамоатчи арбоби Пьер де Кубертенга замонавий Олимпия ўйинларини тиклаш ғоясини ҳаётга тадбиқ этшга имкон беради. Француз ҳукумати топшириғига биноан 1889йилда Кубертен ёшларни жисмонийтарбиялаш тажрибасини ўрганади, кўпгина давлатларга саволномалар жўнатиб, университетлар, коллеж ва лицейларда спортни ўкитиш усуляти билан қизиқади. Пьер де Кубертен фаол, ноёб ташкилотчилик қобилятларига эга бўлган инсон сифатида юнонларнинг 1859 – 1889 йиллардаги мусобақаларни ўтказишдаги муваффақиятсиз тажрибасини ҳисобга олган ҳолда бир қатор давлатларнинг йирик спорт арбобларни Олимпия ўйинларини ташкил қилишга жалб этишга қарор қилади. Асосий мақсад Олимпия ҳаракатига бошидан халқаро мақом беришдан иборат эди. Европа бўйлаб сафарлар уюштиради, Олимпия ғоялари тарофдарлари билан учрашади, алоқалар ўрнатади, уйига қайтиб келгач эса 1892 йил 25 ноябрда ўзининг машҳур “Олимпиянинг уйғониш “ маърузасини Сарбоннада ўқиб эшитиради. Пьер де Кубертен олимпизм тарафдорларини тўпилади ва Бутун жаҳон учрашувни ташкил қилди.
Бу учрашув 1894 йил июнда Сарбоннанинг катта мажлислар залида ўтказилди ва Пьер де Кубертен 12 та давлатдан келган 72 та вакиллар олдида Олимпия ўйинларини ташкил қилиш ва халқаро Олимпия қўмитасининг (ХОҚ) тузиш лойиҳаси билан сўзга чиқди. Таъсис конгресси Кубертен таклифини қўллаб қувватлади ва Олимпия ҳаракатини бошқариш ҳамда ўйинларни ташкил қилиш мақсадида 1894 йил 23 июнда Халқаро Олимпия қўмитаси ташкил этилди. Унинг таркибига 12 та давлатдан 14 та вакил киритилди.
Маълумки, Таъсис конгресси Олимпия ўйинларининг асосий тамойиллари, қоидалари ва низомларини маъқуллади. Уларни Пьер де Кубертен Олимпия хартияси деб номлади. Конгресс Олимпия ўйинларини қадимги анъана бўйича тўрт йилда бир марта ўтказиш тўғрисидаги қарорни тасдиқлади. Кубертен биринчи замонавий Олимпия ўйинларини қадимги анъанабўйича тўрт йилда бир марта ўтказиш тўғрисидаги қарорни тасдиқлади. Кубертен биринчизамонавий Олимпия ўйинларини 1900 йилда Парижда ўтказишни таклиф қилган эди: 20 асрнинг бошланиши янги Олимпия даврнинг бошланиши. Бироқ Юнонистон вакили таниқли шоир ва таржимон Деметриос Викелос Олимпиадани олти йил кутиб ўтирмасдан, биринчи Олимпия ўйинларини 1896 йилда ўтказишга конгрессни чақирди. Бунда у шуни қайд қилдики, Париж 1900 йилда ўйинлар майдонига айлансин, юнонлар ери қадимги Олимпиадалар бешиги эса бундан тўрт йил олдин Олимпия ўйинларини ўтказади. Шундай қарорга келинди. 1896 йил замонавий 1 Олипия ўйинлари йили деб аталади. 1 ўйинларнинг ўтказилиши жойи Юнонистон пойтахти Афина шаҳри бўлди. Шундай қилиб, бир ярим минг йиллик унитилишдан сўнг Олимпия ўйинлари инсониятга қайтарилди. Шундан бери 100йилдан ортиқ вақт мобайнида тўрт йилда Олимпия меҳробида Олимпия машъали ёқилади.
Пьер де Кубертен фикрича Олимпияда ўйинлари жаҳон спортининг бу улкан байрамида фақат ҳаваскор спортчилар қатнашишлари халқаро Олимпия Қўмитасининг ўз ифодасини топган. ХОК уставида замонавий олимпия ўйинларини ўтказишнинг асосий тамойил ва қоидалари қабул қилинди. Бу хужжатлар Олимпия хартияси номиниолди. У Халқаро Олимпия Қўмитасининг асосий хужжати ҳисобланади. Пьер де Кубертен кейинчалик ўзининг “Олимпия хотиралари “ китобида Олимпия ўйинлари оддийгина спорт турлари бўйича жаҳон биринчиликлари эмаслиги, тўрт йилда бир марта бўладиган ёшларнинг жаҳон фестивали эканлигига урғу берган.
Пьер де Кубертен фикрича, спорт фақат таълим – тарбия воситасигина эмасди.
У спорт мусобақалари, айниқса жаҳон миқёсидаги олимпия ўйинларикурраи заминимиздаги барча ёшларнинг бир умр унитилмас оламшумил байрами, халқаро ҳамкорликни ривожлантириш, тинчликни мустаҳкамлашнинг жуда муҳим омили, турли миллат ва элатга мансуб бўлган инсонлар бағри кенглиги намойиш эканлигини уқтиради.
1895 йил 30 сентябрда Афина Олимпиадаси иштирок этишга розилик берган 34 мамлакатга мусобақалар тўлиқ дастури илова қилинган ҳолда таклифномалар юборилди. Ўйинларга 13 давлат – Австралия, Австрия, Америка, Қушма штатлар, Болгария, Буюк Британия, Венгрия, Германия, Греция, Дания, Франция, Чили, Швейцария, Швециядан311 нафар спортчи ташриф буюради. Олимпияда мусобақалари иштирокчиларнинг деярли учдан икки қисми – 200 нафарини мезбонлар ташкил этарди. Грецияга, шунингдек, Германия 21, Франция 19, АҚШ 14, Венгрия 12 нафар спортчидан иборат терма жамоаларини йўллашди.