Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги денов тадбиркорлик ва педагогика институти

иқтисодиётнинг циклли ривожланиши 
деб аталади. 
Баъзи бир дарсликларда эса иқтисодиётнинг циклли ривожланиши муаммоларига 
нисбатан қисқа, умумий тарзда тўхтаб ўтилган
1
. Ушбу хусусиятларни ҳисобга олган ҳолда 
иқтисодий циклнинг моҳияти ва унинг фазалари баёнига тўхталиб ўтамиз. 
Иқтисодий цикл деганда, одатда иқтисодиёт 
ривожланишининг бир ҳолатидан бошланиб, бирин 
кетин бир неча фазаларни босиб ўтиб, ўзининг дастлабки 
ҳолатига қайтиб келгунга қадар ўтган давр тушунилади. 
Иқтисодиётнинг ривожланишидаги ҳаракати бир цикл билан 
тўхтаб қолмайди, балки у тўхтовсиз тўлқинсимон ҳаракат 
сифатида давом этади. Циклли ҳаракат иқтисодий 
ўзгаришнинг муҳим кўриниши, макроиқтисодий мувозанат 
унсурларидан бири бўлиб, миллий хўжалик турли таркибий 
қисмларининг амал қилишидаги нотекисликни, унинг 
ривожланишидаги инқилобий ва тадрижийбосқичларнинг 
иқтисодий тараққиёт жараёнидаги алмашувини акс эттиради. 
Иқтисодий цикл махсусфазалар орқали амалга ошади. Ҳар бир фаза иқтисодий 
ривожланишдаги муайян паллани ифодалаб, ўзига хос хусусиятларга эга бўлади. Одатда 
иқтисодийциклнинг
инқироз, турғунлик, жонланиш, юксалиш 
фазалари ажратиб 
кўрсатилади (19.1-расм). Ана шу фазаларнинг ҳар бири ривожланиши жарёнида навбатдаги 
фазага ўтиш учун шароит юзага келади. 
Иқтисодий циклнинг дастлабки фазаси 
инқироздан 
бошланиб, у иқтисодий кўрсаткичларнинг, жумладан 
ишлаб чиқариш ва хизмат кўрсатишнинг кескин 
пасайишида ифодаланади. 
Инқироздан кейин 
турғунлик фазаси 
бошланиб, у 
нисбатан узоқроқ давом этади. Бу фазада ишлаб чиқариш 
даражасининг барқарорлиги таъминлансада, у инқироз 
бошланишидан олдинги даражага нисбатан анча паст 
1
Қаралсин: Экономическая теория: Учеб. для студ. высш. учеб. заведений / Под ред. В.Д.Камаева. – 10-е 
изд., перераб. и доп. - М.: Гуманит. изд. центр ВЛАДОС, 2004, 537-541-б.; Борисов Е.Ф. Экономическая теория: 
Учебник. – 3-е изд., перераб. и доп. М.: Юрайт-Издат, 2005,301-309-б. 

---