Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги денов тадбиркорлик ва педагогика институти

Тармоқлар инқирози. 
Бу миллий хўжаликнинг 
биронбир тармоғини қамраб, ишлаб чиқаришнинг таркибий 
ўзгариши ёки нормал хўжалик алоқаларининг бузилиши 
туфайли юз беради (саноат инқирози, аграр инқироз ва 
бошқалар). 
Таркибий 
инқирозлар.
Иқтисодиётдаги 
инқирозлардан бир кўриниши ёки унинг бир тури таркибий 
инқирозлардир. Бу инқирозларни ишлаб чиқаришнинг 
айрим соҳалари ва тармоқлари ривожланишида улар 
ўртасидаги чуқур номутаносибликлар келтирибчиқаради. 
Таркибий инқирозлар билан иқтисодий тебранишлар ва 
шу жумладан иқтисодий фаолликнинг мавсумий 
тебранишлари ҳам мавжуд бўлади. Масалан, байрамлар арафасидаги харид қилиш, истеъмол 
товарларининг фаоллик суръатида, асосан, чакана савдода сезиларли ҳар йиллик 
тебранишларга олиб келади. Қишлоқ хўжалиги, автомобиль саноати, қурилиш ҳамқандайдир 
даражада мавсумий тебранишларга дучорбўлади. 
Аграр инқироз. 
Қишлоқ хўжалигидаги иқтисодий инқирозлар аграр инқирозлар деб 
аталади. Аграр инқирозлар қуйидаги шаклларда намоён бўлади: 1) қишлоқ хўжалик 
маҳсулотларининг нисбий ортиқча ишлаб чиқарилиши, унинг сотилмай қолган жуда катта 
захираларининг тўпланиши; 2) нархларнинг пасайиши, даромадлар ва фойдаларнинг 
камайиши; 3) ўз харажатларини қоплай олмасдан, фермерларнинг оммавий равишда 
хонавайрон бўлиши, улар қарзларининг ортиши; 4) қишлоқ аҳолиси ўртасида ишсизларнинг 
кўпайиши. 
Аграр инқирозлар циклли тавсифга эга бўлмайди. Қишлоқ хўжалик маҳсулотларини 
ортиқча ишлаб чиқариш абсолют тавсифга эмас, балки нисбий тавсифга эга. Чунки инқироз 
рўй берган мамлакатларда миллион-миллион кишилар доимий суратда очликда яшайди. 

---

“Иқтисодиёт назарияси" фани
 
Ўқув-услубий мажмуа
 
206 
Номунтазам инқирозлар 
бирон-бир алоҳида сабабларга кўра юз беради. Масалан, 
табиий офат, сел, тўфон, қурғоқчилик туфайли иқтисодиёт танг аҳволга тушиб қолиши 
мумкин.