|
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati:
Babayeva D. R. Nutq o‘stirish nazariyasi va metodikasi. –
Toshkent, 2018. –334 b.
Nishonova Z., Alimova G. Bolalar psixologiyasi va uni o‘qitish
metodikasi. –T.: “O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasi Adabiyot
jamg‘armasi”, 2006. — B. 68.
Qodirova F. R., Toshpo‘latova Sh.Q., Qayumova N. M.,
A’zamova M. N. Maktabgacha pedagogika. –T.: “Tafakkur”,
2019. –B. 107.
386
1.
Zokirova, S.M. (2016). About the congruent phenomenon in
the contrastive
MAKTABGACHA TARBIYA YOSHIDAGI BOLALARDA
SENSOR TARBIYANING AHAMIYATI
M.M.Ramazonova
BuxDu 4 kurs talabalari
Tayanch so’zlar. Sensor tarbiya, Montessori, maktabgacha
tarbiya, buyumlar, qo’l motorikasi, tevarak, atrof-olam, fazo
tasavvuri.
Ключевые слова. Сенсорное образование, Монтессори,
дошкольное образование, предметы, моторика рук,
окружение,
окружающая
среда,
пространственное
воображение.
Key words. Sensory education, Montessori, preschool education,
objects, hand motor skills, environment, environment, spatial
imagination.
Annotatsiya. Sensor tarbiya bola hayotida muhim rol o’ynaydi.
Ushbu maqolada esa maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarda
sensor tarbiyani rivojlantirish, uning ahamiyati haqida ma’lumot
berilgan.
Аннотации. Сенсорное воспитание играет важную роль в
жизни ребенка. В данной статье представлена информация
о развитии сенсорного обучения дошкольников и его
важности.
Annotations. Sensory education plays an important role in a
child's life. This article provides information on the development
of sensory learning in preschoolers and its importance.
Tevak-atrofda bo‘layotgan hodisalarda, masalan: ularning katta-
kichikligi, shakli, tuzilishi, rangi, holatini ajrata bilish kabilar
asosida ajratish bilish faoliyatining zarur shart-sharoiti
hisoblanadi. Bola buyumlar, tabiat hodisalari, hayvonot va
o‘simliklar olami bilan tanishadi va ularni bilib oladi. Bu
hodisalar bolaning o‘sib rivojlanishida katta ahamiyatga ega.
Narsalarning turli xil ranglari, shakllari, katta-kichikligi va
fazodagi holatini ko‘zi bilan ko‘radi hamda eshitadi,ulardagi
tovushlarni musiqa ovoziga qiyoslaydi, ularning qattiq-
387
yumshoqligini, yengil-og‘irligini, sovuq yoki issiqligini qo‘llari
bilan sezadi.
“Sensor” so‘zi lotinchadan olingan bo‘lib, uning ma’nosi
“sensuz”- tuyg‘u, sezgi, idrok ma’nolarini anglatadi. Sensor so‘zi
rus tilidagi “sensorniy” so‘zidan o‘zbek tiliga kirib kelgan. Sensor
tarbiya sezgi va idrokni biror maqsadga qaratilgan holda
rivojlantirishdir. Borliqni bilish, avvalo, sezish va idrok qilishdan
boshlanadi. Inson ko‘rish, sezish va eshitish yordamida tevarak-
atrofdagi narsa va hodisalar to‘g‘risida bilimga ega bo‘ladi, Faqat
shular asosidagina unda xotira, tafakkur, xayol kabi jarayonlar
hosil bo‘ladi. Sezgi va idrok insonda qanchalik boy bo‘lsa,
insonning tevarak, atrof-olam haqidagi tasavvurlari shunchalik
keng bo‘ladi. Bolalarning sensor madaniyati,unda sezgi va
idrokning rivojlanish darajasi bilish faoliyatining muvaffaqiyati
uchun muhim shart-sharoitdir.
Sensor tarbiyaning rolini ilk maktabgacha yoshdagi bolalik
davrida baholash ancha qiyin. Chunki bu davrda bolaning hali
fazo,tevarak-atrof haqidagi bilimlari yetarlicha bo‘lmaydi. Lekin
xuddi shu davrdan boshlab boladagi sezish va idrok qilish
organlari ishlay boshlaydi hamda tevarak-atrof,hodisalarga
bo‘lgan qiziqishi ortib boradi.Ilk maktabgacha yoshdagi bolalar
buyumlar o‘rtasidagi tafovutni ularning rangi, shakli, katta-
kichikligi, g‘adir-budurligini, hidni, taomning mazasini ajrata
biladi.
Sensor tarbiya asoschilaridan biri Mariya Montessori
maktabgacha tarbiya pedagogikasining ko‘zga ko‘ringan
namoyondalaridan biri bo‘lgan. M.Montessori sistemasi
narsalarning
katta-kichikligi,rangi,shaklini
farqlashga
oid
mashqlar (ko‘rish, sezish mashqlari), narsa va buyumlarning
yuzalari xossalarini, xususiyatlarini tafovut qilishga doir
mashqlar, harorat, og‘irlik, hamda tovushlarning baland-
pastligini, hid va ta’mni farqlashga xos mashqlar o‘tkazishni o‘z
ichiga oladi. Mashqlarni o‘tkazishda geometrik buyumlar,
tayoqchalar, g‘o‘lalar, rangli qog‘oz varaqlari va shu kabilar
material bo‘lib xizmat qilishi mumkin. Bola shu narsalardan
foydalanib, ba’zi bir narsalarning teshiklarini ularning shakli va
katta-kichikligiga qarab tegishli narsalar bilan to‘ldirishi,
“narvoncha”, minoracha yasashi, ularni xillariga qarab ajratishi,
388
namunaga qarab tanlay olishi, bir-biriga o‘xshashlarini alohida-
alohida qilib to‘plashi lozim” - degan fikrni kiritadi.
Bola tevarak-atrofdagi olamni,narsalarning xossalari va sifatlarini
to‘g`ri idrok qila olishi uchun kattalar unga zarur bo‘lgan sensor
harakatlarni, sensor ko‘nikmalarni hayotda qo‘llay olishni
o‘rganishlari zarur. Bola oldiga qo‘yilgan narsaning namunasiga
qarab joylashtiradi, esda qolgan narsaning tashqi qiyofasiga qarab
harakat qiladi. Narsani ko‘rish, ushlash orqali yoki tovushning
baland-pastligini, ko‘zi bilan ko‘rib mo‘ljallashga qilgan
harakatllari muhim ahamiyatga ega. Bu esa o‘z navbatida boladan
aqliy fikrlashni, o‘z aqliy faoliyatini tarbiyalab borishini,
hayotdagi narsa va hodisalarning o‘ziga xos belgi va
xususiyatlarini kuzatib, uning inson hayoti va turmush tarsi bilan
bog‘liq chegaralarni aniqlab olishni, shuningdek, har bir narsa-
hodisalarning hayotdagi o‘rnini baholay bilishni tarbiyalab
boradi. Shu tarzda bolaning axloqiy fazilatlari ham birga
shakllanib boradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
