Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро муҳандислик-технология институти

7. Йўналтирувчи матн усули. 
Махсус фанларни ўқитишда мустақил 
ишларни ўтказишнинг яна фаол бир усули- йўналтирувчи матн усулидир. Бу 
усул ѐрдамида мустақил ўрганиш имконияти яратилади ва ҳар бир ўқувчи 
янги кўникма учун керак бўлган билимни олиши мумкин бўлади.
Касб-ҳунар таълимида махсус фанлардан ўқитиш жараѐнини ташкил 
этишда ва такомиллаштиришга доир олиб борилган изланишлар шуни 
кўрсатдики Йўналтирувчи матн усули ўқувчиларга индувидиал ѐндашиш ва 
мустақил ишлаш имконини беради.
Ўқитувчи бу усулда аниқ ўқув мақсадига йўналтирилган саволлар ѐки 
топшириқларни ишлаб чиқади. Ўқувчиларга кинематик схемалар, жадваллар, 
эслатмалар, кўрсатмалар каби ѐзма ҳужжатлар берилиши уларга мустақил 
маълумот йиғишда ѐрдам беради. Ўқитувчи ўқувчиларнинг аниқ мақсадга 
қаратилган ҳаракатига туртки беради ва ишини назорат қилади. Ўқувчи эса 
ўз таълимининг фаол қатнашчиси бўлиб қолади. Энди у фақат тингловчи 
эмас, балки бажариладиган топшириқ учун керакли маълумотларни йиғади, 
ўз иш таркиби ва вақтини ўзи режалаштиради. Бажарган иш натижасини ўзи 
баҳолайди. 
Йўналтирувчи матн усулининг моҳияти шундаки, ўқувчилар иложи 
борича ўзлари мустақил ўрганишлари лозим. Шу сабабли савол ва 
топшириқларни шундай тузиш керакки, улар асосан мустақил ўрганишга 
қаратилсин. 
Йўналтирувчи матн усулини ўқитиш жараѐнига қўллаш бўйича 
ўтказилган тажрибаларга асосланиб қуйидаги хулосаларни чиқариш мумкин: 
-
ўрганиш-ўзлаштириш жараѐнининг асосини мустақил бажариладиган 
иш-ҳаракатлар ташкил қилади; 
-
ўрганиш мобайнидаги иш-ҳаракатлар ўқувчилар томонидан мустақил 
равишда режалаштириши, амалга оширилиши, текширилиши ва баҳоланиши 
лозим; 
-
иш ҳаракатлар ўзида техникавий, меҳнат хавфсизлиги, ҳуқуқий, 
экологик каби масалаларни қамраб олиши керак. 

---

78 
-
иш ҳаракатлар ўқувчиларнинг билим тажрибасига интеграция бўлиши 
лозим. 
Ўқувчиларга бериладиган саволлар ва топшириқларнинг ўқув мақсади 
аниқ белгиланган бўлиши, яъни ҳажми ва мураккаблиги жиҳатидан 
белгиланган ўқув мазмунларига жавоб бериши керак. 
Касб-ҳунар таълимида махсус фанлардан ўқувчиларни мустақил 
ишлашга ўргатиш натижасида уларда биргаликда мулоқотда бўлиш, режа 
тузиш, қарор қабул қилиш,ҳамда ўз ишини текшириш каби қобилиятлар 
ривожланади.
Юқорида айтилганларни хулоса қилиб шуни айтиш мумкинки, 
ўқувчиларда мустақил ва ижодий ишлаш кўникмаларини ривожлантириши
мумкин ва зарур. Ўқувчилар мустақил ишлаш фаолиятларини ҳам дарсларда, 
ҳам дарсдан ташқарида ривожлантириб бориш мумкин. Бундай ривожланиш 
ўқувчининг онглилик даражаси, олинган билим сифати ва ўқишга 
иштиѐқининг ўқишига зарур шароит яратиб, мамлакатимиз келажаги учун 
муносиб авлодни тарбиялашга кўмаклашади. 
Талабаларнинг 
фикрлаш 
қобилиятини 
фаоллаштиришга 
қаратилган қуйидаги методлардан таълим жараѐнида самарали фойдаланиш 
имкониятларини ўргандик.