Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро муаҳндислик-технология институти

СИНТЕТИК ЁҚИЛҒИЛАР ОЛИШ ЖАРАЁНИНИНГ ИЛМИЙ АСОСЛАРИ 
заводларининг технологик занжирига қўшимча енгил крекинг поғоналар 
қўшилган. Бу поғонада бош фракцияларга ажратиш қурилмасидан чиқадиган
―оғир‖ ѐқилғи нефть 9800 kПа босим атрофида 450
о
С.гача қиздирилади ва 
қолдиқ нефтга дистиллятлар ҳайдалади, яъни енгил крекинг-смола 
фракцияси олинади. Енгил крекинг жараѐни термик крекинг қилишнинг 
бошқа тури ҳисобланади. У крекинг маҳсулотларини юқори таркибдаги 
углеводородларнинг 
олефин 
қаторини 
чиқишини 
кучайтиради. 
Суюлтирилган нефть газни олиш нуқтасидан қарайдиган бўлсак, енгил 
крекинг жараѐнида паст қайнайдиган газларни (пропан ва бутанни) 
чиқишини кучайтиради, кам тўйинган маҳсулот ҳисобланади, таркибида 
катта миқдордаги пропилен ва бутиленлар бўлади.
Кўпгина нефтни қайта ишлайдиган заводларнинг асосий крекинги 
сифатида қабул қилинишига мувофиқ бир ѐки иккита тозаловчи 
конверсиянинг 
технологик 
схемасидан 
фойдаланилади. 
Заводнинг 
технологик схемасида суюлтирилган нефть газининг чиқиши кенг оралиқда 
белгиланади.
Маълумки, каталитик риформинг энг содда конверсия жараѐни 
ҳисобланади ва СНГни чиқишини таминлайди. Бу ерда асосий максад С
6
/С
7 
сонли ароматик углеводород ѐки оралиқдаги кимѐвий моддаларни ѐки 
бензинли аралашмани олиш ҳисобланади. Бу жараѐндаги маҳсулот хом 
нефтни фракционли ҳайдаш колоннаси орқали ѐки махсус бирламчи олинган
ҳисобланади.
Парафин ҳамда нефть қаторларнинг углеводородларини конвертир 
қилишнинг 
асосий 
жараѐни 
дистиллят 
қатнашганда 
ароматик 
углеводородларнинг таркибида бир зумда содир бўладиган дегидрогенизация 
ва ҳалқаларни ҳосил бўлиши ҳисобланади.
Олтингугуртли бирикмалар катализаторларни зарарлаши мумкин, бу 
ерда дистиллятли ва таркибида сув бўлган тозаланган газ ўтганда кобальтли 
ѐки молибден никелли катализаторлар 410
о
С га яқин ва юқори бошланғич 

---