Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Қарши муҳандислик-иқтисодиѐт институти

7.2-расм. Суюқ газларни ишлаб чиқариш қурилмасининг технологик 
схемаси 
7
.2. Нефт газларидан суюлтирилган ѐқилғини ишлаб чиқариш 
технологияси 
Нефтни қазиб олишда йўлдош газни ажратиб олиш ва қайта 
ишлаш ҳамда суюлтирилган нефть газини олишнинг энг содда 
технологиясидан фойдаланиш мумкин.
Қудуқдан келадиган нефть ѐғли газ билан биргаликда 
ажратгичга кириб келади. Нефтнинг таркибидаги ѐғли газ ажратилади 
ва юқоридаги штуцер орқали чиқарилади, нефть эса ўрта қисмидаги 
штуцер орқали резервуарга йўналтирилади. Ёғли газ ажратгич орқали 

---

217 
газни қайта ишлайдиган қурилмага йўналтирилади, у ерда абсорбция 
усулида енгил сиқиладиган газлар ажратиб олинади. Ундан кейин 
сиқиладиган 
газ 
абсорбентлардан 
ажратилади 
ва 
алоҳида 
углеводородларнинг фракцияларига ажратиш учун ажратгичга 
берилади.
Йўлдош газнинг таркибидан суюлтирилган газни абсорбция 
усулида ажратиб олишдан ташқари паст ҳароратдаги технология 
асосида ҳам ажратиб олинади. Йўлдош газлар газни қайта ишлаш 
заводларида қайта ишланганда қуруқ газ ва унинг таркибидан метан, 
этан ва қисман пропан, этан таркибли фракциялар ҳамда 
суюлтирилган газлар олинади: пропан, бутан, изобутан ва автобензол 
– барқарор газли бензиннинг компонентлари мавжуд бўлади.
Нефть конларидаги йўлдош газнинг таркиби газ ва газ 
конденсат 
конларининг 
табиий 
газлари 
билан 
таққослаш 
маълумотлари қуйида келтирилган (7.4-жадвал).
Маълумотлардан кўриниб турибдики, йўлдош газнинг таркиби 
конлар кесимида ўрганилганда бир-биридан катта қийматда фарқ 
қилади ҳамда конларнинг турига ва қазиб олиш шартларига боғлиқ 
бўлади, 

1
п
суюлтирилган газлар фақат йўлдош газлардан олинмасдан 
газконденсат конларидан ҳам олинади. Газконденсат конларидаги 
газлар юқори босим таъсирида ишланганда (100-600 кгс/см
2
) нефтнинг 
баъзи бир компонентларга суюқлик ўтади. Босимнинг қиймати 40–80 
кгс/см
2
.га пасайтирилганда газни конденсацияланиши натижасида 
ундан конденсат ажралиб чиқади. Бу конденсатнинг таркибида бензин 
ва суюлтирилган газларнинг оғир углеводородларини компонентлари 
мавжуд бўлади.
Нефтни тайѐрлаш жараѐнидан маълумки, нефть кўтаргичлар 
орқали юқорига кўтарилганда йўлдош газнинг бир қисми суюқлик 
ҳолатида нефтнинг таркибида қолади. Эриган газнинг миқдори ва 
унинг таркиби кўтаргичнинг иш режимига, босимига ва ҳароратига 
боғлиқ бўлади. 
Нефтнинг 
таркибидаги 
газлар 
қайтадан 
нефть 
кон 
қурилмаларига барқарорлаштириш учун берилади ва қолган метан, 
бутан фракциялари қўшимча равишда олинади. Суюлтирилган нефть 
газининг ярмидан кўп қисми нефтни қайта ишлаш заводларида қайта 
ишлаш жараѐнида олинади. Заводда нефтни қайта ишлаш натижасида 
олинган газнинг таркиби ҳар бир жараѐн учун қуйидаги таснифга эга 
бўлади (7.4-жадвал). 
Термик крекинг жараѐнида катта миқдордаги олифенлар 

---

218 
олинади. Каталитик жараѐнда таркибидаги катта миқдордаги 
изобутанлар, пиролиз жараѐнида эса кўп миқдорда этилен ва водород 
олинади.
Газни фракцияларга ажратиш қурилмаларида нефтнинг 
таркибидан заводларда ажратиб олинадиган газнинг компонентларига 
– газ, пропан – пропилен, бутан – бутилен фракциялари киради.
Шунинг учун суюлтирилган нефть газининг таркиби ишлаб 
чиқариш усулига боғлиқ бўлади. Йўлдош газлар газни қайта ишлаш 
заводларида 
қайта 
ишланганда 
чегаравий 
углеводородларга 
(пропан-бутан) эга бўлади ва энг сўнгги ҳолатда чегаравий
углеводороднинг (пропан–бутан) кичик бўлган миқдорига эга бўлади.
Нефтни қайта ишлаш заводларида нефть газидан олинган 
суюлтирилган газнинг таркибидаги чегаравий углеводородларнинг 
миқдори пропилен ва бутилен кескин ошади. 
Пропанни ва ундан юқори бўлган углеводородларни олиш 
қурилмаси: