Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Қарши давлат университети

2.4‒расм. Турли углерод манбаларининг индолсирка кислота
синтезига таъсири

Шундай қилиб, танлаб олинган штаммларнинг потенциал миқдорда гиббериллин синтез қилиши учун углерод манбаси сифатида сахарозадан, индолсирка кислота синтезида эса углерод манбаси сифатида мальтоза ёки сахарозадан фойдаланиш мақсадга мувофиқлиги аниқланди.

Тадқиқотлар давомида фаол штаммларнинг иккиламчи метаболитлар синтезлаши учун арзон озуқа муҳитини танлаш мақсадида углерод манбаси сифатида саноат чиқиндиларининг ҳам гиббериллин ҳамда индолсирка кислота ҳосил бўлишига таъсири ўрганилди. Углерод манбаси сифатида сахароза билан бирга маккажўхори экстракти, глюкоза сиропи ва мелассадан 1:1 нисбатда фойдаланилди. Замбуруғ штаммлари мувофиқ ҳароратларда 14 сутка давомида ўстирилди.
Адабиётлардан маълумки, озуқа муҳитида 20 г сахароза ўрнида 40 г қандлавлагининг чиқиндиси бўлган меласса қўлланилганда ҳужайра биомассаси юқори даражада бўлади, мелассадан фойдаланиш иккиламчи метаболитлар синтезида ижобий натижа беради. Ўтказилган тадқиқотларда Trichoderma harzianum 55 ва Trichoderma harzianum 22 штаммларида индолсирка кислота синтези ўстиришнинг биринчи ҳафтасида синтезлангани, Trichoderma harzianum 22 штаммида углерод манбаси сифатида сахароза ва сахароза+мелассадан фойдаланилган вариантда ўстиришнинг 7-суткасида максимал даражада (146 мкг/мл) индолсирка кислота синтезлангани маълум бўлди. Одатда тадқиқот қилинаётган бу штаммларда индолсирка кислота ўстиришнинг 5‒7-суткаларида деярли синтезланиб бўлади. Trichoderma harzianum 55 штаммида эса индолсирка кислота синтези углерод манбаси сахароза ва сахароза+глюкоза сиропи қўлланилган вариантда ўстиришнинг 7-суткасида максимал даражада (108 мкг/мл, 129.5 мкг/мл) синтезланди (2.5‒расм).
Гиббериллинлар синтезида икки штамм ҳам фаол бўлиб, ўстиришнинг иккинчи ҳафтасида максимал даражада синтезланиши маълум бўлди. Trichoderma harzianum 55 штаммида углерод манбаси сифатида сахароза қўлланилган вариантда ўстиришнинг иккинчи ҳафтасида индолсирка кислота юқори даражада (1,21 мкг/мл) синтезланган бўлса, Trichoderma harzianum 22 штаммида ушбу вариантда 1,07 мкг/мл миқдорда синтезлангани аниқланди.

Trichoderma harzianum 22

Trichoderma harzianum 55

индолсирка кислота миқдори мкг/мл