Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги қарши муҳандислик иқтисодиёт

Қудуқ тубини конструкцияси ва жиҳозлари. 
Қудуқ конструкциясини лойиҳавий белгисигача тушириладиган 
мустаҳкамлаш тизмасига ишлатиш тизмаси дейилади. Жуда кўп ҳолатларда 
ишлатиш тизмасини мустаҳкамлаш қувурларини ташқи диаметри 146 ва 168 
мм, деворини қалинлиги 6мм данг 12мм гача. 
Қудуқ тубини конструкция нефтъ ва газ қудуқларида маҳсулдор қатламни 
литологик ва физик хоссаларидан келиб чиққан ҳолда уюмда қудуқни 
жойлашига қараб танланади. 1-расмдаги антиклинал буюртма № 2-қудуқда 
қатлам тубигача очилмаслиги керак, қайсики қудуқ тубида уюмнинг 
сувланганлик қисми мавжуд. № 1-қудуқни бурғилаш ва ўзлаштиришда қатлам 
бутун баландлиги бўйича очиш керак, чунки энг катта сиғимдорликка (қабул 
қилувчанликка) эришилади. Агарда қатламда сув бўлмаса, бутун нефтъ уюми 
қалинлигини очиш керак. № 3 қудуқда маҳсулдор қатламни (20-30м) пастроқ 
қисми бурғиланади. Бу қисми зумпф бўлиб, кириш, манометрдан учган, 
нураган жинсларни тўпланиши учун ҳизмат қилади. № 4-қудуқни газ дўпписи 
қисми очилади, туби шундай жиҳозланадики, нефтъ орқали газ дўпписидан газ 
кириб келмаслиги керак.
12.1-расм. Қудуқ жойлашуви ҳолати. 
 
1. Агарда маҳсулдор қатламда бир жинсли яхлит мустаҳкам тоғ 
жинсларидан (кумоктош, оҳактош) ташқил топган бўлса, у ҳолда қудуқ очик 
ҳолда жиҳозланади (12.2-расм, а).

---

2. Агарда маҳсулдор қатламда нояхлит ҳар хил жинс қатламчалар қум, 
лойлар, кучсиз цементланган кумоктошлар мавжуд бўлса, у ҳолда қудуқ туби 
ёпик ҳолда жиҳозланади (12.2-расм, б).
Бунда очиқ қудуқ тубида қудуқ маҳсулдор қатламни тепасигача 
бурғиланади, ишлатиш тизмаси туширилади ва қудуқ тепасигача цементланади. 
Цемент эритмаси қотиб бўлгандан кейин қудуқ туби кичикроқ диаметрдаги 
бурғи билан бурғиланиб очилади.
Қудуқ туби ёпиқ бўлганда лойихавий чуқурликкача бурғиланиб, 
ишлатиш тизмаси туширилади, қудуқ устигача цементланади, цемент 
аралашмаси қотгандан кейин нефтли ёки газга тўйинган қисми тешилади. 
3. Баъзида маҳсулдор қатлам кучсиз цементланган кумоктош ва 
алевролитлар ёткизикларидан иборат бўлса, унда маҳсулдор қатлам очиқ қудуқ 
тубида махсус карнайсимон фильтр хвастик (дум) туширилиб очилади. Фильтр 
ёриқ тешикли (0,8÷3 мм) дир (12.3-расм, в).