Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги қарши муҳандислик-иқтисодиёт институти

 (75-модда.)
1.4. Солиқларнинг функциялари ва вазифалари 
Солиқларнинг функциялари тўғрисида турли хил қарашлар мавжуд. Собиқ 
социалистик мамлакатлар иқтисодчилари ўртасида солиқлар икки функцияни 
бажаради, деган қараш кенг тарқалган эди. Бу икки функция сифатида фискал ва 
назорат функциялари тан олинарди. Уларнинг фикрига кўра энг асосий функция бу 
солиқларнинг фискал функциясидир, чунки бусиз назорат функциясининг мавжуд 
бўлиши мумкин эмас. 
Солиқларнинг функциялари уларнинг моҳиятини амалиётда ҳаракат 
қилаётганлигини кўрсатади. Шундай экан, функция доимо яшаб, солиқ моҳиятини 
кўрсатиб туриши зарур. Бугун пайдо бўлиб эртага йўқ бўлиб кетадиган ҳатолар 
солиқ функцияси бўла олмайди. Демак, функция категорияси доимий, қатъий 
такрорланиб турадиган воқеликни ифодалайди. Шундай услубий ёндошишдан келиб 
чиқиб солиқлар функциясини аниқлаш керак. 
Солиқларнинг функциялари масаласида катта баҳслашувлар мавжуд, лекин 
ягона бир фикрга келтирган эмас. Кўпчилик иқтисодчилар солиқларга фискал, 
бошқарувчи, рағбатлантирувчи, назорат функциялари хос деб таъриф беришади. 
Фикримизча, солиқларнинг қуйидаги асосий функцияларини ажратиб кўрсатиш 
мақсадга мувофиқдир: 

---

2 
Вахабов А.В. ва бошқ. Хорижий инвестициялар.-Т.: Молия, 2010 йил.87-88 б. 
70 
—
Солиқнинг фискал функцияси; 
—
Тартибга солиш функцияси; 
—
Рағбатлантириш функцияси; 
—
Солиқнинг назорат функцияси; 
—
Солиқни ҳисоблаш жараёнини ахборот билан таъминиаш функцияси. 
1.
Солиқларнинг асосий функцияси -
фискал функция
ҳисобланиб (лотинча 
фискус сўзидан олинган бўлиб, хазина деган маънони англатади), бу функциянинг 
моҳияти шундан иборатки, солиқлар ёрдамида давлатнинг молия ресурслари ҳосил 
қилинади ҳамда давлат фаолият кўрсатиши учун моддий шароит яратилади. Солиқлар 
орқали корхоналар ва фуқаролар даромадининг бир бўлагини давлат аппарати, мамлакат 
мудофааси, ноишлаб чиқариш соҳасининг умуман ўз даромадлари манбаига эга бўлмаган 
қисмини (кўпгина маданият муассасалари, жумладан, кутубхоналар, архивлар ва 
бошқалар) ёки лозим даражада ривожланишини таъминиаш учун ўзининг маблағи 
етишмайдиган тармоқларни (фундаментал орган, театрлар, музейлар, кўплаб ўқув 
юртлари ва ҳоказо) сақлаб туриш мақсадида ундириб олиш йўли билан давлат 
бюджетининг даромад қисмини шакллантириш солиқлар фискал функциясининг энг 
муҳим элементи ҳисобланади, 
Солиқларнинг ушбу функцияси орқали ҳосил бўладиган пул ресурслари 
давлат фонди (давлат бюджети) орқали қайта тақсимланади, улар ишлаб чиқариш ва 
ижтимоий 
инфратузилмани 
ривожлантиришга, 
устувор 
тармоқларни 
инвестициялашга йўналтирилади. 
2.
Бозор 
муносабатларининг 
шаклланиши 
ва 
ривожланиши 
шароитида 
солиқларнинг иккинчи муҳим функцияси уларнинг иқтисодиётдаги