Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги қарши муҳандислик-иқтисодиёт институти

 
 
3.3.4-расм. Стратегик режалаштириш фазалари (босқичлари) 
Бу босқичлар ичида энг мураккаби А-босқич бўлиб, уни амалга 
ошириш механизми (3.3.5-расмда ). 
 
3.3.5-расм. Стратегияни ифодалаш 
Кўпгина стратегиялар янгилик билан боғлиқ ғоядан сўнг пайдо 
бўлади. Инновациявий стратегияни таснифида ишлаб чиқишнинг 
Стратегияни 
ифодалаш 
(максадини қўйиш) 
А
Стратегияга шакл 
бериш 
Б 
Баҳо ва назорат 
В 
Мақсад ва 
кўрсатмалар 
Ташқи таҳлил 
(имконият ва 
хавфлар)
Ташқи таҳлил 
(кучли ва ожиз 
томонлар) 
Стратегияни 
ифодалаш 

---

94
асосини маҳсулот ҳаётий цикли назарияси, корхонанинг бозордаги 
мавқеи ва корхона томонидан олиб борилаётган фан-техника 
сиёсати ташкил этади. 
Инновациявий стратегияларнинг қуйидаги турларини ажратиш 
мумкин: 
Ҳужумкор – фаолияти ишбилармонлик рақобатига асословчи 
корхоналар 
учун 
характерли. 
Бундай 
стратегия 
кичик 
инновациявий корхоналарга мансуб. 
Ҳимоя – мавжуд бозорлардаги корхона рақобат мавқеини 
ушлаб туришга қаратилган. Бундай стратегиянинг асосий 
функцияси – инновациявий жараёнда «харажат – натижа» 
нисбатини фаоллаштириш. Бу стратегия интенсив ИТТКИни талаб 
қилади. 
Имитацион – кучли бозор ва технологик мавқега эга 
корхоналар томонидан фойдаланилади. 
Имитацион стратегия, бозорга бирор бир янгиликни киритишда 
етакчи бўлмаган корхоналар томонидан қўлланилади. Бунда кичик 
инновациявий корхоналар ёки етакчи корхоналар томонидан 
бозорга чиқарилган янгиликларнинг асосий истеъмол хусусиятлари 
(техник хусусиятлари бўлмаслиги ҳам мумкин) кўчириб олинади. 
Инновациявий стратегия «вақт – пул» тамойилидан келиб 
чиқади. 
Маҳсулот ҳаётий циклини ҳисобга олган ҳолда инновациявий 
стратегияни танлаш қуйидагиларни ҳисобга олади: 
– пайдо бўлиш. Ушбу ҳолат эски ёки бошланғич муҳитда янги 
тизим пайдо бўлиши билан тавсифланади. Бу уни асосий тизимга 
айлантириб бутун ҳаётий фаолиятини қайта қуришни талаб этади. 
Бунга янги техника тури (фаолият тамойилини ифодалаш) 
асосида ётиши лозим бўлган биринчи ғоя (расмийлаштирилган 
техник қарор) юзага келиши тушунилади. 
Ишлаб чиқариш цикли амалга ошади, яъни эксплерент-корхона 
(бозорнинг янги сегментларини яратиш ёки эскиларини радикал 

---

95
ўзгартиришга ихтисослашган корхона) яратилиши «пайдо бўлиш» 
деб тушунилади. 
– туғилиш. Бу ердаги бурилиш нуқтаси шундан иборатки, 
ҳақиқатдан ҳам янги тизим пайдо бўлади ва у уни яратган 
тизимларга анча ўхшайди. 
Техника янги тури тўғрисида умумий тасаввурга келтирувчи 
биринчи ғоя пайдо бўлади. 
Эксплерент-корхонани патент-корхонага (бозорнинг тор 
сегментида фаолият юритувчи ва унда мавжуд ўзига хос 
эҳтиёжларни қондирувчи корхона) айланиши бошланади. 
– тасдиқлаш. Олдин яратилган тизимлар билан тенг ҳолда 
рақобат курашини олиб борадиган, тўла шаклланган тизимнинг 
юзага келиши бурилиш нуқтаси ҳисобланади. Шаклланган тизим ўз 
мавқеига эга бўлишга интилади ва янги тизим яратилишига асос 
солиш учун тайёр бўлади. 
Техника янги турининг биринчи намуналарини яратишга 
имкон берувчи (конструктив схемани яратиш) биринчи ғоянинг 
пайдо бўлиши (расмийлаштирилган техник қарор) юзага келади. 
Патент-корхонани, виолент-корхонага (оммавий маҳсулот 
ишлаб чиқариш ва ўзлаштирилган технологияларнинг юқори 
даражаси билан тавсифланадиган, йирик бизнес соҳасида фаолият 
юритувчи, «куч» стратегиясига эга корхона) айланиши юз беради. 
–