Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги қарши муҳандислик-иқтисодиёт институти

барқарорлашув. Тизим ўзининг кейинчалик ўсиш 
салоҳиятини ниҳоясига етказган ва балоғатга яқин ҳолат. 
Кенг миқёсли реализация учун яроқли техник тизимларни 
амалиётда яратиш имконини берадиган (бир нечта типик 
ўлчамларни яратиш) биринчи ғоянинг пайдо бўлиши амалга ошади. 
Виолент – корхонанинг жаҳон бозорига чиқиши ва унда 
ўзининг биринчи ваколатхонасини ташкил этиши юз беради. 
– соддалаштириш. Ушбу ҳолат тизим ўз балоғатини орқада 
қолдириб уни эскираётганини билдиради. 
Яратилган техник тизимни оптималлаштириш билан боғлиқ 
бўлган биринчи ғоялар пайдо бўлади. Виолент-корхонадан 

---

96
трансмиллий компания (ТМК) пайдо бўлиши мумкин-пасайиш 
кўпгина ҳолатларда тизим ҳаётий фаолияти кўрсаткичларининг 
кўпчилигини пасайиши кузатилади. 
Олдин 
яратилган 
техник 
тизимни 
рационализаторлик 
таклифлари даражасида такомиллаштириш билан боғлиқ бўлган 
биринчи ғоя пайдо бўлади. 
ТМКларни бир қатор коммутант-корхоналарга (виолент-
корхоналар 
ютуқларидан 
фойдаланиш 
асосида 
маҳаллий 
эҳтиёжларни қондириш учун кичик бизнес билан шуғулланувчи 
корхоналар) бўлиниб кетиши юз бериши мумкин.
– барқарорлашув. Бу ҳолат тизим ҳаётий фаолияти 
кўрсаткичлари кўпчилигининг пасайиши тўхтатилиши билан 
тавсифланади. Тизим худди ўзининг бошланғич ҳолатига қайтади 
ва янги ҳолатга ўтиш учун тайёргарлик кўради. 
Эксплуатация қилинаётган техника функцияларини ўзгартириш 
билан боғлиқ биринчи ғоянинг пайдо бўлиши кузатилади. 
ТМК коммутант-корхоналарга бўлиниши жараёнининг тугаши, 
бунда бирор корхонанинг йўққа чиқарилиши бошқа корхоналар 
фаолиятига ўз таъсирини кўрсатмаслиги мумкин. 
– тузилманинг бузилиши. Тизим ҳаётий фаолиятининг барча 
жараёнлари тўхтатилади ва улардан ёки бошқача тарзда 
фойдаланилади ёки улар йўққа чиқарилади. 
Ушбу турдаги техника билан боғлиқ ғоялар келиб тушишини 
тугатилиши (бунда эски техниканинг айрим турларидан 
фойдаланиш давом этиши ва бешинчи ёки олтинчи босқичга 
мансуб техник қарорлар пайдо бўлиши ҳам мумкин) кузатилади. 
Корхона тугатилиши (одатда бу, корхона бошқа маҳсулот 
ишлаб чиқаришга қайта ихтисослашувини билдиради) юз беради.