Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги қарши муҳандислик-иқтисодиёт институти

сиғимининг пасайиши, сифат, янги маҳсулот ишлаб чиқариш 
вақти ва бошқа кўрсаткичлар бўйича рақобатдошлардан олдинда 
бўлиш, талабга рағбатлантирувчи таъсир кўрсатади. 
Янги маҳсулотга бўлган талаб омилларидан бири сифатида 
рекламанинг таъсирчанлигини таъкидлаб ўтиш лозим. Унга эса 
ўз навбатида рекламанинг кўриниши ва шакли, реклама 
компаниясини ўтказиш жойи ва вақти, давомийлиги, ҳамда янги 
маҳсулот рекламасини истеъмолчи томонидан психологик қабул 
қилиниши ўз таъсирини кўрсатади. 
Истеъмолчилар даромадлари – талаб характерига тўғридан-
тўғри таъсир этувчи омил ҳисобланади: даромадлар қанчалик 
юқори бўлса талаб ҳам шунчалик катта бўлади. Аммо бу нормал 
ёки юқори категорияга мансуб товарларга тегишли бўлиб, илмий-
техник маҳсулотлар шулар жумласидандир. Инновациялардан 

---

298
фарқли равишда, даромадларнинг ўсиши, қуйи категорияга 
тегишли товарларга бўлган талаб пасайишига олиб келади. 
«Сиёсий», «иқтисодий», «ҳуқуқий», пировард маҳсулотга 
бўлган талабнинг ноаниқлиги каби омиллар таъсирини ўзида 
жамлаган йирик омил сифатида, илмий-техник маҳсулотнинг 
ноаниқлигини 
келтириш 
мумкин. 
Ушбу 
омил 
талабни 
пасайтиради, у доимо амалда ва инновацияларнинг моҳиятидан 
келиб чиқади. 
Янги маҳсулотларга бўлган талаб таҳлили маҳсулот янги деб 
ҳисобланган даврга нисбатан бошланғич, жорий ва сўнгги бўлиши 
мумкин. 
Янги илмий-техник маҳсулотга бўлган талабнинг бошланғич 
таҳлили таҳлилнинг энг муҳим турларидан бири ҳисобланади, 
чунки унинг асосида ишлаб чиқариш дастури ишлаб чиқилади ва 
янги маҳсулотни бозорда илгари суриш стратегияси барпо этилади. 
Бошланғич таҳлилни ўтказиш, инновацияларни истеъмол 
қилиш соҳасида амалга ошириладиган махсус танланма 
тадқиқотлар ёрдамида олинадиган маълумотлар базаси асосида 
амалга оширилади (11.2.1-жадвал). 
11.2.1- жадвал