Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги алишер навоий номидаги

6.4.МИКРОЭЛЕМЕНТЛАРНИНГ АҲАМИЯТИ 
Ўсимликлар танасида асосий озуқа элементларидан ташқари жуда кўп 
микроэлементлар деб аталувчи кимёвий элементлар ҳам учрайди. Бу 

---

133 
элементлар тўқималарда оз бўлса ҳам юқори биологик фаолликка эга. 
Уларнинг ҳар бири маълум физиологик функцияларни бажаради. Шунинг учун 
бирор микроэлементни бошқаси билан алмаштириб бўлмайди. Ўсимликда 
уларнинг миқдори 0,001-0,00001% гача бўлиши мумкин. Улар тупроқда,сувда, 
тоғ жинсларида ва барча тирик организмларда мавжуд. 
Тупроқда микроэлементлар икки
1)ўзлаштирилмайдиган, 
2) ўзлаштириладиган шаклда бўлади. 
Биринчисига сувда ва суюлтирилган кислотада эримайдиган тузлар, 
органик ёки анорганик бирикмаларни мисол қилиш мумкин. Уларнинг 
тупроқда кўп ёки оз бўлиши тупроқ кимёвий таркибига боғлиқ. 
Микроэлементларнинг ўзлаштириладиган шакли сувда осон эрийдиган 
тузлар бўлиб, улар асосий манбани ташкил этади ва қишлоқ хўжалик 
ўсимликларидан 
юқори 
ҳосил 
олиш 
шароитини 
яратади. 
Чунки 
микроэлементлар ўсимликдаги оксидланиш-қайтарилиш, фотосинтез, азот
ва углевод алмашиниш жараёнларида фаол иштирок этади. Улар
ферментларнинг фаол марказига киради, ўсимликларнинг касалликларга ва 
ташқи шароитнинг ноқулай омиллари таъсирига чидамлилигини оширади. 
Микроэлементларнинг етишмаслиги эса ҳосилдорликнинг кескин камайишига, 
касалликларнинг пайдо бўлишига , ўсимликларнинг ўсиш ва ривожланиши 
тўхтаб қолишига ва ҳатто ўлишига сабабчи бўлиши мумкин. 
Микроэлментлар физиологик нуқтаи назардан ҳар хил хусусиятга эга 
бўлган турли элементлар группасини ташкил этади. Кейинги йилларда, 
ўсимлик учун микроэлементлар ҳам макроэлементлар каби зарур эканлиги ва 
бу иккала гуруҳ бир-биридан фақат миқдори жиҳатидан фарқ қилиши 
аниқланди.