Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги алишер навоий номидаги

 
 
ҲУЖАЙРА ПЎСТИ. Ўсимликларнинг ҳужайраларида қаттиқ пўстнинг 
бўлиши, уларнинг ҳайвон ҳужайрасидан фарқ қиладиган белгиларидан бири 
ҳисобланади. Организмда ҳужайралар бўлиниш йўли билан кўпаяди. Она 
ҳужайра бўлинаётган вақтда ундан ҳосил бўлаётган икки ёш ҳужайра оралиғида 
жуда юпқа тўсиқ пайдо бўлади ва у она ҳужайранинг эски пўсти билан 
қўшилиб кетади. Натижада пайдо бўлган иккала ҳужайра ҳам қаттиқ пўстга 
ўралиб қолади. 
Ҳужайра 
пўсти 
асосан 
целлюлоза, 
гемицеллюлоза 
ва 
пектин 
моддаларидан 
иборат. 
Қуруқ 
оғирлигига 
нисбатан 
целлюлоза 
30%, 
гемицеллюлоза- 40%, пектин моддалари 20-25% ташкил этади. Целлюлоза 
моддалари ҳар хил узунликка эга бўлган занжирсимон мицеллалардан тузилган. 
Ҳужайра пўсти асосан ичкаридан йўғонлашади. 
Электрон микроскопда олиб борилган текширишларнинг кўрсатишича 
ҳужайра пўсти тўрсимон тузилишига эга бўлиб уч қаватдан иборатдир. Ички 
бирламчи қават аста-секин йўғонлашиш хусусиятига эга. Бунинг натижасида 

---

10
ўрта иккиламчи қават ҳосил бўлади. Иккиламчи қават эса ўз навбатида S
1
,S
2
ва 
S
3
қаватларидан иборат бўлади (2-расм). Ташқи қават учламчи қават дейилади. 
2- расм.Ҳужайра пўстининг тузилиш схемаси 
I - бирламчи қават , II - иккиламчи (ўрта) қавати ва унинг S
1
,S
2
,S
3 
қатламлари,
III - учламчи ( ташқи ) қавати 
Сўнгги йилларда ўтказилган изланишлар ҳужайра пўстининг ҳам 
энзиматик фаол эканлигини кўрсатди. Яъни пўст таркибида инвертаза, 
фосфотаза, аскарбинатоксидаза ва бошқа ферментларнинг бўлиши унинг 
метаболитик фаоллигидан далолат беради. Бу ферментлар моддаларни қабул 
қилиш ва ҳаракатланиш жараёнларида айниқса катта роль ўйнайди. 
Ҳужайра пўсти орқали сув ва сувда эриган кичик молекулали моддалар 
эркин қаршиликсиз ўтиб, плазмолемма сатҳига боради. Лекин, ҳужайра пўсти 
таркибида лигнин, суберин моддалари кўпайгандан ва кутикула қавати 
қалинлашганидан кейин эритмаларнинг диффузияси чеклана бошлайди.