Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги алишер навоий номидаги тошкент давлат ўзбек

тамға > тамға+-ли > тамғали > Тамғали (Амударё тумани этнотопоним, 
қ.) Жинли (Сам. в. Нуробод т. қ.); нон+бой+қалъа > Нонбойқалъа овули 
(Ўрта овули фуқаролар кенгашидаги овул); жума+кет+-ган > жума 
кетган+ёп > жумакетган+ёп > Жумакетганёп (Тўрткўл т. Уллибоғ овул 
фуқаролар йиғинидаги канал ва аҳоли пункти); 
бир+-лаш+-ган_ > бирлашган > Бирлашган (Анд. в. Хўжаобод т.; 
Нам. в. Янгиқўрғон т. қ.);
2) ойконимик асосга ойконимик формант ёки ойконимик индикаторлар 
қўшилиб, янги ономастик лексик бирлик шаклланади ва топонимлашув 
туфайли янги объектга ном бўлиб келади: жийда+-ли > жийдали кулон > 
Жийдали кулон (Бобур фуқаролар йиғини овули); қора+манғит > 
қораманғит > Қора Манғит (Амударё тумани этнотопонимлари, қ.).
Ўрганилаётган ҳудудда ҳам ойконимик асослар топонимларнинг юзага 
келиши учун асос бўлади: 1) ойконимик асоснинг ўзи топоойконимни 
шакллантиради Ёлпоқ (Беруний т. овул, табиий географик ҳолатни 
ифодаловчи топоним); ойконимик асос ўзидан кейин келувчи ойконимик 
индикатор ёки топонимик аниқлагич билан бирга топонимни ҳосил қилади: 
Ушоқ овули (Амударё т. Чойкўл овул кенгашидаги ж/х); 2) ойконимик асос 
ва ойконимик формантларнинг бирикишидан ойконимлар шаклланади. 
Ойконимик формант ойконимларнинг шаклланиши жараёнида 
иштирок этган қўшимчалар жумласига киради. Аммо улар апеллятив лексика 
сатҳида эмас, ономастик лексика сатҳида бўлгани учун қўшимчалик 
аҳамиятини йўқотиб, ойконимик (топонимик) деривация жараёнида 
ойконимик формант сифатида иштирок этади. Улар содда, баъзан эса бир 
неча бўғинли мураккаб ойконимик формантлардан ҳам шаклланиши мумкин: 
-чи, -лик, -ли, -ча, -истон ва бошқалар. Қумли (Тўрткўл т. Шўрахон овул 
кенгашидаги овул), Дўстлик (Элликқалъа тумани фуқаролар йиғини овул 
кенгаши) ойконимларида қум, дўст ойконимик асослар, -ли ва –лик 
шакллардаги маъноли қисмлар эса ойконимик формантлар ҳисобланади:  
қум > қум+ли > қумли > Қумли; дўст > дўст+лик > дўстлик > Дўстлик. 
Уларга кўпинча овул ойконимик индикатори қўшилмасдан айтилса ҳамки, 

---

9 
ўша номларнинг овул эканлиги тушунилади. Шунингдек, бир неча бўғинли 
ойконимик формантлар ҳудуд ойконимлари тизимида учрамади. 
С.Қораев топоформант терминини “топонимик формантлар” деб 
қўллаган
1
. Бизнингча, “топонимик формантлар” деб айтишдан кўра, у 
топоформант дейилса, аниқ ва қисқаликка эришиш мумкин бўлади. 
Шунингдек, бу терминнинг бажараётган вазифасига асосланиб, унинг 
тушунарлигини кучайтириш учун топонимик аниқлагич
2
(ёки ойконимик 
аниқлагич) деб ҳам аташ мақсадга мувофиқ. 
Э. М. Мурзаев ўз илмий тадқиқотларида индикатор терминининг 
топонимга хос белги-хусусият ҳамда ҳолатларни ифодалайдиган сўзлигини 
таъкидлаган
3
. Шунингдек, бу термин: «топонимлар таркибида келиб, 
объектнинг характери, хусусияти, сони ва бошқа хусусиятларни кўрсатувчи 
сўз ҳамдир. Масалан, ўрганилаётган ҳудудда қуйидаги топонимик 
индикаторлар учради: овул, овул фуқаролар кенгаши, шаҳар, шаҳарча, 
қишлоқ, даҳа, дашт, чўл ва бошқалар. Гидронимик индикаторлар: кўл, 
дарё,арна, ёп, ариқ кабилар»
4
, деб иккита гуруҳга бўлиб кўрсатилган. Т. 
Нафасов: «Жой номи ясашда қатнашиб, унинг таркибида объект турини 
билдирадиган сўз: булоқ (Тошбулоқ), қишлоқ (Каттақишлоқ)», деган 
бўлса
5
, П.Fуломов уни «Топонимларни ҳосил қилувчи маҳаллий географик 
терминлар: қум, тепа, дарё, сув, кент ва бошқалар», деган
6
. Масалан,