Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги алишер навоий номидаги самарқанд давлат

Тўғри ташкил этилган геометрия ўқитиш ўқувчиларда геометрик 
билмларни амалда ижодий қўллашни тарбиялаши улардаги келгуси иш 
фаолиятларида қўллай олишга ўргатиш учун асос бўлади.

---

2. Геометрия фан сифатида энг қадимга тааллуқли юза ва ҳажмларни 
ҳисоблаш учун амалий қоидалардан қатъий, мантиқий системали фанга 
айлангунча узоқ даврни босиб ўтди. Унинг систематик курси Евклид 
томонидан эрамизгача 3-асрда яратилди. 
2 минг йил давомида Евклиднинг “Негизлар” асари мантиқий жиҳатдан 
ўқув қўлланмаси бўлиб келди. Фақат 19-аср иккинчи ярмидан геометрия 
асослари чуқур таҳлил қилиниб, бу геометрия фани қатъий мантиқий 
тузилиши қаноатлантирилиши лозим бўлган талаблар аниқланди. Бунда рус 
математиги Н.И.Лобачевскийнинг хизматлари катта бўлди. Ҳозирги даврда 
геометрия фани қатъий дедуктив ҳисобланади. Унинг асосига қандайдир 
аксиомалар системаси ва маълум сондаги асосий ёки дастлабки тушунчалар 
қўйилади. Бу тушунчалар мазмуни аксиомаларда очиб берилади, курснинг 
кейинги барча баёни соф мантиқий йўл билан амалга оширилади: ҳар бир 
киритилаётган тушунчага таъриф берилади, ҳар бир янги мулоҳаза 
исботланади, яъни мантиқий равишда аксиомалар, олдинги теоремалар ва 
таърифлардан мантиқий келтириб чиқарилади. Мактаб геометрия курси 
Евклиднинг “Негизлар”и таъсири остида шаклланди ва берилаётган мазмун 
ҳажмига нисбатан ҳам, айрим мавзуларнинг жойлашишига нисбатан ҳам 
маълум ўзгаришларга учрасада, асосан, уша дедуктив характерини сақлаб 
қолди. 
Ҳозирги даврда ўрта мактаб 5-6- синфларида геометрия элементлари 
ўрганилиб, систематик геометрия курси 7-9-синфларда ўқитилади.
3. Геометрия ўқитиш мазмуни ўқув дастури ва ДТС талабларидан 
келиб чиқади. Бунда асосий қуйидаги йўналишларни кўрсатиш мумкин: 
1. Асосий тушунчаларнинг киритилиши: нуқта, тўғри чизиқ, текислик 
ва тўплам.
2. Асосий геометрик шаклларнинг ўрганилиши: кесма, нур, бурчак, 
учбурчак, туртбурчак ва кўпбурчаклар, фазовий шакллар: кўпёқлар ва 
айланиш жисмлари, айлана ва доира. 
3. Геометрик шаклларнинг хоссалари: учбурчак, тўртбурчак турлари ва 
уларнинг хоссалари, кўпбурчаклар ва мунтазам кўпбурчаклар хоссалари. 
4. Геометрик миқдорларни ўрганиш: узунлик, юза ва ҳажм тушунчалари, 
учбурчакда метрик муносабатлар. 
5. Текисликда ва фазода координаталар усули, векторлар. 
6. Геометрик масалалар ечиш усулларига ўргатиш: ҳисоблашга, 
исботлашга ва ясашга доир масалаларни ечиш усулларини таркиб топтириш. 
7. Геометрик алмаштиришлар ҳақида маълумотлар бериш ва уларнинг 
қўлланилишига мисоллар бериш: силжиш, параллел кўчириш, симметрия 
каби алмаштиришлар ҳақида билимлар бериш.