Ўзбекистон Республикаси Олий ва Ўрта махсус таълим вазирлиги Абу Райҳон Беруний номидаги

15.3 Газлифт қудуқларини ишга тушириш 
мундарижа 
Қудуқни ишга туширишда ишчи агенти кўтаргич
қувурларнинг остки қисмигача йўналтирилади. Ҳалқали системали 
бир қаторли кўтаргичда ҳалқа қисмига ҳайдаладиган ишчи
агенти суюқликни пастга қараб сиқади ва суюқлик кўтаргич 
колоннага ўта бошлаб сатҳи кўтарила бошлайди. Қудуқ тубидаги
босим қатлам босимидан ошганда, суюқликнинг бир қисми 
қатламга ҳам ҳайдалади. Ютилган суюқлик ҳажми қудуқнинг 
маҳсулдорлик коэффициенти ва суюқликнинг ҳайдалиш вақтига 
боғлиқ. Кўтаргич қувурларида суюқлик сатҳининг кўтарилишига
мос равишда ишчи агентининг босими ҳам ортиб боради. Қувур 
ортки қисмида (ҳалқа қисмида) суюқлик сатҳи кўтаргич 
қувурларнинг бошмоғигача пасайганида, кўтаргичдаги суюқлик 
сатҳи юқори қийматга эга бўлади. Ишчи агентининг босими бу 
пайтда максимал қийматга эга бўлиб, бу босим «ишга тушириш 
босими» деб аталади. 
Бу босимда ишчи агенти кўтаргич қувурларга ўтиб ундаги 
суюқлик сатҳини кўтаради ва бу суюқликни қисман газлантиради. 
Натижада қудуқдан суюқлик кескин отилади. Бундан сўнг, сатҳ 
пасайиб, қувурларнинг чўкиши камаяди, кўтаргич қувурларнинг 
бошмоғида босим қатлам босимига нисбатан пасаяди, отиладиган 
суюқлик миқдори ҳам пасаяди. Қатлам босими ва қудуқдаги 
суюқлик сатҳи босими орасидаги фарқ таъсирида қатламдан 

---

127 
қудуққа қараб суюқлик оқа бошлайди ва маълум муддатдан сўнг 
қатлам билан кўтаргичнинг иши мунтазам равишда бўлади. Қудуқ 
нормал ҳолатда ишлай бошлайди ва шундан бошлаб ҳайдаладиган 
ишчи агентининг босими доимий бўлиб у «ишчи босими» деб 
аталади. 
Қудуқни ишга тушириш босими кўтаргич конструкцияси,
қудуқ диаметри, қудуқдаги суюқлик сатҳи ва кўтаргич 
қувурларнинг суюқликка чўкиш даражасига боғлиқ. 
Бир қаторли ҳалқали системадаги кўтаргич учун 
P
ишчи 
= h

\ 10 

D
2 
\ D
2

d
2
; 
Бир қаторли марказий системадаги кўтаргич учун 
P
ишчи 
= h

\ 10 

D
2 
\ d
2
; 
Максимал ишга тушириш босими; 
Р
ишчи мах
= L * 

* q; 

---

128 
Минимал ишга тушириш босими; 
р
иш 
миn = h * 

* q; 
бу ерда: h - ишчи агенти ҳайдалиши натижасида кўтаргич
қувурларда сатҳ кўтарилиши; 

- қудуқдаги суюқлик аралашмасининг ўртача
солиштирма оғирлиги; 
D - мустаҳкамловчи қувур диаметри; 
d - кўтаргич қувурлари диаметри ; 
L - кўтаргич қувурлари узунлиги;