Ўзбекистон Республикаси Олий ва Ўрта махсус таълим вазирлиги Абу Райҳон Беруний номидаги

16.2 Штангали чуқурлик насослари 
мундарижа 
Штангали чуқурлик насослари конструкциясига мувофиқ 
ташқи ва суқма турларга бўлинади.
Плунжир (поршен) турига кўра насослар металли ва 
манжетли кўринишга эга. 
Суқма (НСВ) ѐки қувурли насоснинг цилиндри тўппадан - 
тўғри насос қувурларига уланиб улар билан бирга қудуққа 
туширилади, унинг плунжери эса насос штангалари ѐрдамида 
кўтарилади. 
Ташки (НСН) турдаги насосда эса цилиндр ҳам, плунжер 
ҳам бирга насос штангалари ѐрдамида туширилиб, насос олдиндан
туширилган махсус қулфли таянчга ўрнатилади. 

---

132 
У ѐки бу турдаги насослар уларнинг техник эксплуатацион 
кўрсаткичларига қараб, қудуқ характеристкасига ва чуқурлигига 
мувофиқ ишлатилади. 
Саноатда мавжуд стандарт штангали чуқурлик 
насосларининг қуйидаги турларини мисол келтириш мумкин: 
НСН - 1 - 28,32,43,55,68. 
НСН - 2 - 28,32,38,43,55,68,82,93. 
НСВ - 1 - 28,32,38,43,55,58. 
Бу ерда - насос маркасидан сўнг унинг клапанлари сони (яъни 
1-бўлса бир дона сўрувчи ва бир дона ҳайдовчи; 2 - бўлса 1 дона 
сўрувчи ва 2 дона ҳайдовчи клапан), кейинги рақамлар эса 
насоснинг номинал диаметрини (мм.да) кўрсатади. 
Насосларининг яна бир тури НСН - 2 - 43 - 4200 - II - П - 120. 
Бу ерда 4200 - плунжернинг ҳаракат узунлиги мм. 
II - тайѐрланиш гуруҳи; 
П - плунжер тури; 
120 - опрессовка босими, ат. 
Қувурли насослар унчалик чуқур бўлмаган чуқурлиги 1200 
метргача қудуқларда ишлатилиб, уларни таъмирлашда ѐки айрим 
қисмларини алмаштиришда кўтариб-тушириш операцияларига кўп 
вақт сарфланмайди. 
Таъмир ишларида насос-компрессор қувурларини ва насос 
штангалари колоннасини алоҳида кўтариш ва тушириш уларни
ишлатишнинг иқтисодий томонига таъсир этади. Шунинг учун 
кўтариб тушириш операциялари тезлашганлиги сабабли қувур ва
штангаларининг кертикли уланган қисмлари тез ейилиб насос 
компрессор қувуридан қудуққа суюқлик оқиб ўтишига сабаб 
бўлади. 
Ташқи насослар чуқурлиги 2500 метргача бўлган қудуқларда 
муваффақиятли қўлланилиши мумкин. Бошқа турдаги насосга 
нисбатан уларнинг афзаллиги ишлаш муддатининг нисбатан 
узоқлигида бўлиб, уларда авария сонлари ва кўтариб- тушириш
операциялари камаяди. 
Қувурли насослар шунингдек нефть билан бирга қум 
чиқадиган қудуқларда самаралироқ ишлатилади, чунки суқма 

---

133 
насосларда қум таъсирида плунжер тиқилиб қолса уни кўтариш 
анча қийинроқ кечади.