Ўзбекистон Республикаси Олий ва Ўрта махсус таълим вазирлиги Абу Райҳон Беруний номидаги

3.6. Нефть ва газ қатлами сувларининг таснифи ва 
таркиби 
мундарижа 
Нефть ва газ қатлами сувларининг таснифи ҳозирги кунгача 
50 дан ортиқ булиб, асосан қатламда жойлашишига, эриган 
тузларнинг, у ѐки бу элементнинг миқдорига қараб таснифланади.
Қатлам сувларининг жойлашишига қараб энг кенг тарқалган 
тасниф бўйича қуйидаги сувлар мавжуд:
1 Қатлам чети сувлари; бундай сувлар нефть уюмини 
қатламнинг чекка қисмидан чегаралаб туради (3.14 – расм, а);
А) - қатлам чети сувлари; В) - оралиқ сувлари;
Б) - қатлам ости сувлари; Г) - қолдиқ сувлар.
3.14-расм, Қатлам сувларининг жойлашишига
кўра турлари

---

40 
2. 
Қатлам ости сувлари, бундай сувлар нефть уюмини 
тўлалигича паст қисмидан чегаралаб туради (3.14 - расм,б). Шунга 
кўра бундай нефть уюмларини сувда "сузиб турган уюмлар» 
дейилади;
3. Оралиқ сувлар, бундай сувлар одатда катта қатламларнинг 
ичидаги алмашланиб келадиган нефтьли ва сувли қатламчаларда 
бўлади (3.13 -расм,в);
4. Қолдиқ сувлар, бундай сувлар кўпинча ғовакларда қолиб 
кетган капилляр сувлардан, нефть уюмлари пайдо бўлаѐтган 
даврлардан шу қатлам ичида қолиб кетган сувлардан (3.13 - расм, 
г) иборат бўлади.
Қолдиқ сувларнинг ўзи кўринишига қараб 4 хил булади. *)
Нефть ва газ қатламларидаги сувларнинг таснифи ичида ана 
шу сувларнинг қанчалик шўрланганлигига, яьни таркибида у ѐки
бу тузларнинг миқдорига қараб Палмер ва Сулин таснифлари энг 
кенг тарқалган бўлиб ҳисобланади.
Палмер таснифи бўйича қатлам сувлари беш синфга бўлинган 
бўлиб иккинчи ва тўртинчи синфга мансуб бўлган сувлар табиатда 
деярли учрамайди. Палмер таснифи бўйича қатлам сувлари 
қуйидаги таснифга эга (3.3 - жадвал):

Нефть ва газ қатлами сувларининг Палмер бўйича таснифи
3.3 - жадвал
Синф
лар 
Ионлар нисбати 
Пальмер 
таснифи 
Эслатма 
1 
RNa
+
>(rCI-+rҚO
4
-
)
-
A
1
>0:Қ
2
=0:Қ
3
=0 Ишқорий сувлар 
2 
RNa
+
=(rCI
-
+rҚO
4
-
)
-
A
1
=0:Қ
2
=0:Қ
3
=0 Ишқорий сувлар 
3 
RNa
+
<(rCI
-
+rҚO
4
-
)
-
A
1
=0:Қ
2
=0:Қ
3
=0 
Қаттиқ сувлар 
4 
rNa
+
+(rCI
++
+rM 
g
++
)>(rCI
-
+rҚO
4
-
)
-
A
1
=0:Қ
2
=0:Қ
3
=0 
Қаттиқ сувлар 
5 
rNa
+
+(rCa
++
+rM 
g
++
)>(rCI
-
+rҚO
4
-
)
-
A
1
=0:Қ
2
=0:Қ
3
=0 
Нордон сувлар 

---

41 
*) Нефть ва газ уюмларига таалуқли сувлар ҳақида 
батафсил «Нефть ва газ конлари гидрогеологияси» фанида 
берилади. 
Сулин таснифи бўйича қатлам сувлари тўрт тоифага 
бўлинган бўлиб, тоифаларни бир – биридан фарқи - асосий ионлар 
гNа, гС1, rMg ва Мg нинг ўзаро нисбатлари билан ажралиб туради. 
Бу асосий ионларнинг ўзаро нисбатлари сулин таъбири буйича 
генетик коэффициентлар билан фарқ қилар экан. Сулин бўйича 
нефть ва газ қатламларига мансуб сувларнинг таснифи 3.4 - 
жадвалда келтирилган.
Нефть ва газ қатлами сувларининг Сулин бўйича таснифи
3.4 - жадвал
Сулин бўйича сув тоифалари 
Коэффициентлар 
rNa 
rCI 
rNarCI 
rҚO
4
rCI-Na 
rMg 
Cулфат - натрийли 
>1 
<1 
<0 
Гидрокарбонат - натрийли 
>1 
>1 
<0 
Хлорид - магнийли 
<1 
<0 
<1 
Хлорид - кальцийли 
<1 
<0 
>1 
Бу икки тасниф нефть ва газ қатламларига мансуб бўлган 
сувларнинг энг кенг тарқалган таснифи бўлиб, ҳозирги вақтда 
нефть ва газ конларининг ишлаш назарияси ва амалиѐтида шу 
таснифлар ишлатилмоқда.