Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги абу райҳон беруний номидаги тошкент давлат

Актив радиолокация (расм.7.2) усули радиолокацион станция узаткичи 
радиолокацион кузатув жараѐнида тарқатган электромагнит тўлқинлари 
нишондан қайтганидан сўнг қабулқилгичи орқали қабул қилиб олишга 
асосланган. 
Бу ерда радиостанциянинг қабулқилгичи қайтган сигнални қайта ишлаб 
нишон тўғрисидаги маълумотни ажратиб олади. Радиолокацион станция 
узаткичи нурлатган (тарқатган) сигнал зондловчи ва қабулқилгичи қабул 
қилган сигнал қайтган сигнал деб аталади. 
Расм.7.2. Актив радиолокация 
Актив радиолокациянинг бошқа тури актив жавобли туридир (расм.7.3). 
Бундай усул тизимда радиолокацион кузатув нишонида махсус 
ретрансляцион қабулқилгичузаткич ўрнатилган бўлиб, унинг қабулқилгичи 

---

80 
радиолокацион станция сигналини қабул қилиб олгандан сўнг, қайта ишлаб 
узаткичи орқали атрофга шифрланган жавоб сигнали тарқатади. Бундай 
сигнал радиолокацион станция қабулқилгичида қабул қилиниб нишон 
тўғрисидаги маълумотларни олади. 
Расм.7.3. Актив жавобли актив радиолокация 
Нишонга қўйилган жавоб қайтаргичнинг мавжудлиги радиолокацион 
станциянинг таъсир доирасини катталаштиради. 
Пассив радиолокация температураси абсолют нолдан фарқ қиладиган 
жисмларнинг табиий нурланиш хоссаларидан фойдаланишга асосланган 
(расм.7.4). 
Расм.7.4. Пассив радиолокация 
Нишоннинг нурланиши иссиқлик нури кўринишида бўлганлиги учун 
пассив радиолокация бошқача қилиб иссиқлик локация деб ҳам аталади. 
Пассив радиолокациянинг афзалликлари шундан иборатки, бу тизимда 
радиотўлқин узаткич йўқлигидир. Лекин таъсир доираси нишоннинг 
иссиқлик даражасига боғлиқ бўлади. Шу сабабдан пассив радиолокацияда 
нишоннинг узоқлигини ўлчаш мумкин эмас, бунда фақат нишоннинг 
йўналиши (пеленг) аниқланади (радиопеленговение). 
Авиация соҳасида самолѐтларни бошқариш учун актив радиолокация ва 
актив жавобли актив радиолокация турлари ишлатилади. 

---

81 
Пассив радиолокация ҳаракатдаги нишонни аниқлаш ва йўқ қилиш учун 
ҳарбий мақсадларда ишлатилиб келинмоқда. 
1. Радиоқабулқилгич қандай вазифани бажаради? 
2. Радиоқабулқилгичнинг тузилиш схемасини тушунтириб беринг. 
3. Кириш қурилмасининг вазифаси нимадан иборат? 
4. Юқори частотали ва паст частотали ток кучайтиргичларининг 
вазифалари қандай? 
5. Детектор қандай вазифани бажаради?
6. Радиолокациянинг актив радиолокация турини тушунтириб беринг. 
7. Радиолокациянинг актив жавобли актив радиолокация турини 
тушунтириб беринг. 
8. Радиолокациянинг пассив радиолокация турини тушунтириб беринг. 

---

82