Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги абу райҳон беруний номидаги тошкент давлат

Расм.7.6. Радиолокацион кузатув. 
Бортдаги радиолокацион станциянинг тузилиш схемаси 7.7-расмда 
кўрсатилган. 
Радиолокацион станция импульс режимида ишлайди. Бундай режим 
радиостанция антеннасини сигнал қабул қилиш ва узатиш вақтида 
ишлатишга ҳамда катта қувватли сигнални камқувватли электр манбаидан 
пайдо қилиш имкониятини беради.
Радиолокацион станция узаткичи юқори частотали қисқа вақтли (3 мкс) 
тебранишларни даврий ишлаб чиқаради. Узаткичнинг импульслари 
такрорланиш даври шундай танлаб олинадики, бу вақт ичида энг узоқдаги 
нишондан қайтган сигнал радиолокацион станция қабулқилгичи киришига 
Расм.7.7. Радиолокацион станциянинг
тузилиш схемаси 

---

84 
узаткичдан тарқалаѐтган кейинги импульс тарқалиш вақтигача келиб 
тушишини керак. 
Шундай қилиб узаткич тарқатган импульслари орасидаги вақтда кузатув 
зонасида бўлган барча нишонлардан қайтган сигналлар радиостанция 
қабулқилгичига келиб тушади ва у ерда ўзгартирилиб, кучайтирилиб, 
ажратиб олинади ва қисқа импульс шаклида электрон нур трубкаси бошқарув 
электродига узатилади. Индикатор экранида ѐруғлиги ўзгарувчан белги 
ҳосил қилади. 
Антенна узиб-улагичи радиолокацион станциянинг узаткичини атрофга 
юқори частота сигнал тарқатаѐтган вақтда антеннага улаб, сигнал 
тарқалмаѐтган вақтда радиолокацион станциянинг қабулқилгичини антеннага 
улаш учун хизмат қилади.
Бортдаги радиолокацион станцияларнинг антенналари параболик 
кўринишда бўлиб самолѐт олдидаги ярим шарни кузатиш учун нина шаклда 
йўналтирилган диаграммали нур ҳосил қилади.
Ер юзасини кузатиш учун горизонтал текисликда 1÷5º бўлган ингичка 
нур, вертикал текисликда эса сочилувчан диаграммали нур ишлатилади. 
Бундай нурлар ѐрдамида радиолокацион станция кузатаѐтган барча юзачалар 
кўринади. Индикатор экранида бир бирига ўхшаш нишонлар белгилари бир 
хил ѐруғликда бўлади. Радиолаокацион станция қабулқилгичи киришида бир 
бирига ўхшаш нишондан қайтган нур катталиклари «борт-ер-борт» 
оралиғида ўтган йўли узунлигига боғлиқ бўлади. Нишон қанча узоқ бўлса 
йўлда сигнал шунча кўп йўқолади. Шунинг учун ҳаво кемасига яқин 
нишонлардан пайдо бўлган белги ѐруғлиғи катта бўлади. Бундан хулоса 
шуки, узоқдаги нишон ѐруғлиғи кам ва яқиндаги нишон ѐруғлиги катта 
белгилар ҳосил қилиб, операторда нишон тўғрисида тегишли маълумот ҳосил 
қилади. 

---

85 
Назорат саволлари. 
1. Радиолокацион станция ишлаши қандай ҳодисага асосланган? 
2. Радиолокацион станция қандай вазифаларни бажаради? 
3. Радиолокацион кузатувни тушунтириб беринг. 
4. Радиолокацион станция тузилиш схемасини тушунтириб беринг. 
5. Радиолокацион станцияда қандай антенна ишлатилади?