Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги абу райҳон беруний номидаги тошкент давлат

7-БОБ. РАДИОСИГНАЛ ҚАБУЛ ҚИЛУВЧИ ҚУРИЛМАЛАР 
Радио қабул қилиш асослари 
Радиоузаткич ѐрдамида фазога тарқатилган радиотўлқинларни қабул 
қиладиган ва кучайтириб берадиган қурилмалар радиоқабулқилгич деб 
аталади. 
Радиоқабулқилгич антеннасида турли радиотўлқинлардан ҳосил бўлган 
э.ю.к. ичидан радиостанция керакли сигналларни ажратади, кучайтиради ва 
товуш эшиттириш аппарати (радиокарнай, телефон, телеграф аппарати ва 
бошқалар)га таъсир қилувчи анча паст частотали э.ю.к.га айлантиради 
(детекторлайди). Бу функцияларни радиоқабулқилгич таркибига кирувчи, 
керакли частотага созловчи частотали селектив резонанс занжирлари 
(тебраниш контурли электр фильтрлар, ҳажмий резонаторлар), электр 
тебранишларини кучайтиргичлар ва детекторлар бажаради. Булардан 
ташқари, радиоқабулқилгичда автоматик ростлаш занжири, қабул қилинган 
ахборотларни эшиттириш (карнай, кинескоп) ва радиоқабулқилгич ишини 
текшириш (ўлчаш асбоблари, индикаторлар) жиҳозлари бўлади. Қабул 
қилинадиган сигналларни модуляциялаш (ўзгартириш) турига қараб, 
радиоқабулқилгич детекторли, амплитудали, частотали, фазали ѐки бошқа 
типда бўлиши мумкин. Радиоқабулқилгич ишининг асосий кўрсаткичлари: 
сезгирлиги — кучсиз радиосигналларни қабул қилиш хусусияти; 
селективлиги — фойдали сигналларни бегона радиочастотали тебранишлар 
(радиохалақитлар)ни бир неча мартагача пасайтириб, улардан ажратиб олиш 
хусусияти; барқарорлиги — қўшимча операцияларни, Масалан, созлаш, 
қайта улаш ва бошқаларни бажармай узлуксиз қабул қилишни таъминлаш 
хусусияти. Радиоқабулқилгич вазифасига (радиоэшиттириш, телевизион, 
алоқа, радиолокацион ва бошқалар), радиотўлқинларни қабул қилиш усулига 
(супергетеродин, регенератив ва бошқалар), иш турига (телеграф, телефон 
радиоприѐмниги ва бошқалар), модуляциялаш усулига, қабул қиладиган 
радиотўлқинлар диапазонига, энергия билан таъминланиш усулига 
(ўзгарувчан ток тармоғи, батарея ва бошқалар) қараб хилларга ажралади. Ҳар 

---

76 
қандай радиоқабулқилгич қуввати, сезгирлиги, сигналларни танловчанлиги 
ва бошқалар хусусиятлар билан ифодаланади. 
Радиоқабулқилгичнинг тузилиш схемаси 7.1-расмда келтирилган. 
КҚ – кириш қурилма. 
ЮЧК – юқори частотали ток кучайтиргичи. 
ПЧК – паст частотали ток кучайтиргичи.