Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги а. У. Бурханов, Х. Х. Худойқулов

Ш.Ш.Шоҳаъзамий. Молия бозори ва қимматли қоғозлар. Дарслик. – Т.: ТФИ, 2012. 265-б.

Ўша жойда.

Х.Қурбонов. Корпоративные финансы. Ученое пособие. – Т.: «Иқтисод-Мо-лия», 2007. 40-б.

4 U.Burkhanov & Kh.Khudaykulov (2013). Investment valuation in emerging markets: opportunties & specific factors // Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар илмий электрон журнали. -№ 7. -pp 1-9.

230

7-боб. РИСКЛАР ВА ИНВЕСТИЦИОН ПОРТФЕЛЛАРНИ БОШҚАРИШ...

бозор риск учун мукофот ҳамда тизимсиз риск инобатга олиниши лозим. Бозор риск учун мукофот (market risk premium) – бу бозор даромадлилигига рисксиз активни қўшиладиган даромад став-касидир.

Акциядорлик жамияти капиталини баҳолашда ва уни бошқа-ришда капиталнинг ўртача тортилган қиймати WACC (weighted average cost of capital) усулидан ҳозирги амалиётчилар кенг фойда-ланмоқдалар.

Ўтган асрнинг ўрталарида хорижлик иқтисодчи олимлардан Модильян ва Миллер пул оқимлари лойиҳасидаги рисклар ху-сусиятларини тадқиқ қилиб, молия назарияси ривожига муно-сиб ҳисса қўшдилар. Шунингдек, капиталнинг ўртача тортилган қиймати WACC (weighted average cost of capital) усули ёрдамида компаниянинг хусусий ва қарз капитали қийматини аниқлаш мето-дологиясини яратдилар. Ушбу методология орқали баҳолаш корхо-на капитали таркибидаги қарз ва хусусий капитал миқдорини аниқлаш имконини беради. Бундан ташқари, даромад солиғи став-касини инобатга олган ҳолда корхонанинг хусусий ва қарз капи-тали даромади талабидан келиб чиқиб, унинг капитали қиймати аниқланади.

Модильян ва Миллерларнинг фикрича, корхона капитали қий-матини баҳолашда солиқ ставкаси инобатга олинмаса, корхона капитали таркибининг ўзгариши унинг қийматига таъсир қилмай-ди. Шунингдек, хусусий капитал қийматининг ўсиши, унинг қарз капиталига нисбатан D/ E (debt to equity ratio) коэффициенти би-лан ижобий боғланишга эга бўлади.

Корхона капитали қийматини баҳолашда солиқ ставкаси эъти-борга олинса, корхонанинг қарз капитали юқори бўлиб, хусусий ка-питал қийматининг ўсиши, солиқ ставкаси ва хусусий капиталнинг қарз капиталига нисбатан D/E (debt to equity ratio) коэффициентига дахлдор бўлади. Модильян ва Миллер илгари сурган ғояда корхо-нанинг оқилона капитали таркибини танлаш усули акс эттирилган. Ушбу назариянинг ўзига хос хусусиятлари қуйидагилардан иборат:

Биринчидан, бозор иқтисодиёти шароитида самарали молия бозорига эришилганда, транзакцион харажатларга йўл қўйилмас-лиги керак.


Иккинчидан, корхонанинг молиявий ҳолати ижобий кўрсат-кичга эга бўлганида, бошқарув харажатлари юқори даражада кў-пайиб кетмаслиги лозим.

231

МОЛИЯ БОЗОРИ ВА ИНВЕСТИЦИЯЛАР

Учинчидан, молия бозоридаги рисксиз активларнинг даромад-лилиги даражасида қарз олиш ва қарз бериш имкониятлари мав-жуд бўлиши зарур.

Модильян ва Миллер назариясига кўра, корхонанинг ўртача ка-питали қийматини баҳолашда солиқ ставкаси инобатга олинмаган ҳолда корхона капиталини баҳолаш усули корхонанинг капитал тузи-лишида хусусий ва қарз капитали улушлари тенг бўлмаган шароитда WACC (weighted average cost of capital) қуйидагича ифодаланган:1

D	E	(7.20)
WACC = Kd * ––– + Ke * –––