Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги а. У. Бурханов, Х. Х. Худойқулов

Назорат учун саволлар

0. 
   Молия бозорининг савдо тизимлари ва уларнинг аҳамияти нима-лардан иборат?
   
1. 
   Молия бозорида электрон савдо тизимини тушунтириб беринг.
   

0. 
   Фонд бозорларида савдо тизимини ташкил этиш босқичлари нималардан иборат ?
   
1. 
   Тошкент фонд биржасидаги қимматли қоғозлар савдо тизими-ни тушунтириб беринг.
   
2. 
   Биржадан ташқари уюшган бозор фаолиятини ёритиб беринг.
   

0. 
   Элсис-савдо тизими фаолиятини тушунтиб беринг.
   

0. 
   «Тошкент» РФБнинг листинг комиссияни функциялари нималар-дан иборат?
   
1. 
   «Тошкент» РФБнинг листинг талабларини гапириб беринг.
   

0. 
   «Тошкент» РФБнинг истиқболни ривожлантириш бўлимининг
   

асосий вазифалари нималардан иборат?

0. 
   «Тошкент» РФБнинг индекси ҳақида гапириб беринг.
   

202

7-боб


РИСКЛАР ВА ИНВЕСТИЦИОН ПОРТФЕЛЛАРНИ
БОШҚАРИШ АСОСЛАРИ


7.1. Молия бозори рисклари, уларни
баҳолаш ва бошқариш

Молия бозоридаги рисклар манбаси ҳар турдаги омиллар ҳи-собланиб, уларнинг эҳтимолий тарзда маълум ва номаълум да-ражадаги таъсири молия бозорига мос равишда рискли жараён, ҳодиса ва ҳаракатларни келтириб чиқаради. Бошқача қилиб айтган-да, рисклар ҳар доим омиллар таркибида мавжуд бўлиб, табиатан эҳтимолий характерга эга қонуниятлар асосида тарқалади, уларнинг таъсири остида молия бозори муҳитида ривожланиши шаклла-нувчи воқеликларга бевосита ёки билвосита ўтади.

Рискларни критериал баҳолашда келажак ҳодисалари тўғриси-даги ахборот катта аҳамиятга эга. Бундай информация ҳар доим ўзида маълум бир ноаниқликни мужассамлаштирадики, у асосан бозор ҳодисалари ва иқтисодиёт субъектларининг хатти-ҳаракат-ларини олдиндан яққол, аниқ, тўғри ва тўлиқ ифодалаб бўлмайди.

Информацияни аниқлиги ва тўғрилиги унинг тўлиқлик дара-жаси билан белгиланади.

Информация тўлиқлигининг уч даражасини кўрсатиш мум-кин: тўла аниқ, стохастик (бўлиши мумкин стохастик аниқ ва сто-хастик ноаниқ), тўлиқ бўлмаган даражада.

Детерминатлашган (маълум вақт даврида аниқ) ахборотга меъёрий (норматив) маълумотлар киради, бошқа турдагиларини (олдиндан берилганларини) эса уларнинг манбасидаги унчалик катта бўлмаган (қониқарли даражада) методик хатоликлар эвазига шартли аниқ деб қабул қилиш мумкин.

Стохастик информацияга эҳтимолий тақсимланишли модел-ларга асосланган ҳисоблашлар тарзда олинадиган маълумотлар киради. Бундай информация бехосдан (эҳтимолий) содир бўлади-ган ҳодисалар (жараёнлар) билан белгиланади. Ўз навбатида, сто-хастик информация икки турда бўлиши мумкин: стохастик-аниқ, стохастик-ноаниқ.

203

МОЛИЯ БОЗОРИ ВА ИНВЕСТИЦИЯЛАР

Стохастик-аниқ информация – кўрсаткичлар тўғрисидаги ин-формация бўлиб, бу кўрсаткичлар ўтмиш ва келажакда маълум бўлган ўзгариш қонуниятлари (эҳтимолий) билан ифодаланади. Бунда кўрсаткичлар сифатида математик кутилишларнинг объ-ектив тенденциялари ҳисобга олинган ҳолда эҳтимолий содир бўлувчи катталиклар олинади. Кўрсаткичларнинг математик кути-лишлардан оғишлари ўтмишдаги тажриба асосида олинган бў-либ, катталикларнинг тақсимланиш функцияларидан аниқланади. Кўрсаткичларнинг режалаштирилган (лойиҳавий) миқдорлари сифатида бундай кўрсаткичларнинг математик кутилишлари миқдорларини (маълум аниқлик даражаси билан) олиш мумкин.