Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги а. У. Бурханов, Х. Х. Худойқулов

Давлат облигациялари

Одатда бу «кўрсатувчи эгалик қиладиган» қимматли қоғозлардир. Улар монополистик капитализмгача бўлган даврда пайдо бўлди. Облигациялар ўзида кредит муносабатларини акс эттиради, бунда давлат қарздор, аҳоли ёки корхона ва ташкилотлар кредитор сифа-тида иштирок этади (давлат кредити).

56

2-боб. МОЛИЯ БОЗОРИ ИНСТРУМЕНТЛАРИ

Бугунги кунда давлат облигациялари облигацияларнинг энг кенг тарқалган тури ҳисобланади. Давлат облигациялари эмиссиясини ҳукумат, аксарият ҳолларда, давлат бюджети тақчиллигини қоплаш мақсадида амалга оширади. Бевосита давлат облигациялари опе-рациялари билан кредит муассасалари шуғулланади. Фоизларни тўлаш манбаси давлат хазинасига корхоналардан солиқ кўрини-шида келиб тушадиган, амалга оширилган қўшимча қийматдир.

Давлат облигациялари, одатда, мамлакатнинг мол-мулки, бой-лиги билан кафолатланган ва шунинг учун ҳам инвестиция актив-ларининг энг ишончли тури ҳисобланади. Давлат облигациялари бўйича олинган даромадлар солиққа тортилмайди. Шунинг учун улар бўйича фоиз ставкалари корпорацияларнинг энг биринчи даражали облигациялари бўйича тўланадиган фоиз ставкаларига қараганда паст бўлади. Бозор иқтисодиёти ривожланган мамлакат-ларда жами давлат қарзининг катта қисмини айнан турли вақтларда чиқарилган облигациялар ташкил этади.

Давлат қимматли қоғозлари билан турли операциялар қилиш, масалан, уларни кредит тизими иштирокида очиқ бозорда сотиб олиш ёки сотиш ёрдамида кўпчилик замонавий капиталистик давлатлар иқтисодиётини пул кредит жиҳатдан тартибга солишга эришилади. Аҳоли ҳамда корхоналар учун давлат мажбуриятларини харид қилиш ўз омонатлари ва жамғармаларини нисбатан ишончли сақлаш шакли ҳисобланади. Бу қандайдир даражада ўзини инфля-ция жараёнлари таъсиридан чегаралаш имконини беради.

Муниципал облигациялар