Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги а. У. Бурханов, Х. Х. Худойқулов

Инвестиция лойиҳалари

Даражаси-		Мақсадига
га кўра		кўра

Шаклига


кўра

Амалга		Мураккаб-	Манба-
ошириш		лигига	ларига
муддатига		кўра	кўра

Кичик

лойиҳа

Ўрта

лойиҳа

Мега-

лойиҳа

Ишлаб

чиқариш

Илмий-

техник

Тижорат

Молиявий

Ижтимоий

Экологик


Инновацион

Илмий-

тадқиқот

Таълим

Аралаш

Қисқа

муддатли

Ўрта

муддатли

Узоқ

муддатли

Аниқ

Мавҳум

Жорий

Якуний

Мулти-

лойиҳа

Моно-

лойиҳа

13.1-расм. Инвестиция лойиҳаларининг классификацияси.1

0. 
   Муаллифлар томонидан тузилган.
   

422

13-боб. ИНВЕСТИЦИЯ ЛОЙИҲАСИ ВА УНИ МОЛИЯЛАШТИРИШ

объектнинг фаолият хавфсизлиги ҳам бунга боғлиқ бўлади. Бун-дай лойиҳаларнинг қиймати ва сифат талаблари жуда юқори.

Кўлами ва аниқ мақсадини акс эттирувчи турларига кўра, инвес-тиция лойиҳалари бир нечта гуруҳларга бўлинади (13.1-расм):

0. 
   Ишлаб чиқариш инвестиция лойиҳалари.
   

0. 
   Илмий-техник инвестиция лойиҳалари.
   

0. 
   Тижорат инвестиция лойиҳалари.
   

0. 
   Молиявий инвестиция лойиҳалари.
   

0. 
   Ижтимоий-иқтисодий инвестиция лойиҳалари.
   

0. 
   Экологик инвестиция лойиҳалари.
   

Ишлаб чиқариш инвестиция лойиҳалари иқтисодиётнинг турли тармоқлари, шу жумладан уй-жой, ижтимоий ва бошқа соҳалар учун асосий фондлар ва ишлаб чиқариш қувватларини янгилаш, кенгайтириш, модернизация қилиш ёки реконструкция қилишга инвестицияларни жалб қилишни ўз ичига олади.


Илмий-техник инвестиция лойиҳалари энг янги юқори са-марали машиналар, ускуналар, технологиялар ва технологик жа-раёнлар, янги хусусиятларга эга янги юқори самарали маҳсулот-ларни ишлаб чиқиш ва яратишга қаратилади. Илмий-техник ва ишлаб чиқариш лойиҳаларини ишлаб чиқиш ва амалга ошириш кўпинча ўзаро боғлиқдир.

Илмий-техник инвестиция лойиҳаларини амалга ошириш тур-ли хил маҳсулотларни ишлаб чиқариш ва хизматларни кўрсатиш, янги яратилган қийматни шакллантириш учун асос бўлган асосий воситаларнинг сифат жиҳатидан янгиланиши учун шароит яратади.

Тижорат инвестиция лойиҳаларининг мақсади инвестиция-ларни қандайдир маҳсулот, товар, хизматларни сотиб олиш, сотиш ва қайта сотишга жалб этиш натижасида фойда олишдир.

Тижорат инвестиция лойиҳаларининг даромади янги ташкил қилинган моддий ишлаб чиқариш соҳасини қайта тақсимлаш на-тижасидаги қиймати ҳисобланади. Агар олинган даромад, фойда ишлаб чиқариш ёки илмий-техник инвестиция лойиҳаларини молиявий қўллаб-қувватлаш манбаи бўлса, тижорат инвестиция лойиҳаларини амалга оширишнинг самараси капитални ташкил қилиши мумкин.

Молиявий инвестиция лойиҳалари қимматли қоғозлар порт-фелини шакллантириш ва уларни сотиш, қарз молиявий мажбу-

423

МОЛИЯ БОЗОРИ ВА ИНВЕСТИЦИЯЛАР

риятларини сотиб олиш ва сотиш, шунингдек қимматли қоғоз-ларни чиқариш ва сотиш билан боғлиқ. Унинг уч варианти мав-жуд.

Биринчи ҳолатда инвестор – қимматли қоғозларни сотиб олувчи ва эгаси – улардан дивидендлар олади ва молиявий капи-талини оширади. Капиталнинг ўсиш манбаи ишлаб чиқариш инвестиция лойиҳаларини амалга ошириш ҳисобланади.


Иккинчи ҳолатда инвестор – қарз мажбуриятларини сотиб олувчи ва сотувчи ҳам молиявий капиталини оширади. Шу билан бирга, миллий иқтисодиётда умумий капиталнинг ўсиши куза-тилмайди.


Учинчи ҳолатда молиявий инвестиция лойиҳасини амалга ошириш ишлаб чиқариш инвестиция лойиҳасини амалга ошириш-нинг ажралмас қисми ҳисобланади. Қимматли қоғозларни чиқа-риш ва сотиш бўйича лойиҳани амалга оширувчи инвестор, ишлаб чиқариш инвестиция лойиҳасини молиявий қўллаб-қувватлаш масаласини ҳал қилади.