Ўзбекистон Республикаси Олий ва Ўрта Махсус Таълим Вазириги

Бехатар соҳа

Ана шундай соҳаларни белгилаш учун хар кандай тижоратбанкларининг активларига бахо беришни Ўзбекистон Республикаси Марказий Банки томонидан кўйиладиган талаблари асос килиб олинадиган бўлса, у вактда бозор иктисодиёти шароитларида хар кандай фирма фаолиятидаги 5 асосий хавф-хатар соҳаларини ажратиш мумкин:
А - хавф-хатарсиз соҳа
Б – энг кам хавф-хатар соҳаси
В – ортикча хавф-хатар соҳаси
Г – критик хавф-хатар соҳаси
Д – йўл кўйиб бўлмайдиган хавф-хатар соҳаси
Хавф-хатарсиз соҳа – ОҚГ. Бу соҳа операцияларини амалга оширишда кандай бўлмасин бирор хилда йўқотиш бўлмаслиги ва кам деганда хисоб қилиб мўлжалланган фойдани олиш кафолатланиши билан таърифланади. Назарий жихатдан олганда, лойиҳани бажаришда фирманинг оладиган фойдаси чексиздир.
Хавф-хатар коэффициенти Н1қ0. Бу ерда индекс 1 – 1-соҳа
Энг кам хавф-хатар соҳаси О-А 1<қ О-А
Бу соҳада йўқотишнинг О-А ораликдаги соф фойда миқдорларидан ортмадиган даржада бўлишидан таърифланади. Иккинчи соҳадаги хавф-хатар коэффициенти Н2қН0-аl 0-25% атрофида. Бу соҳада Ўзбекистоннинг қимматли қоғозлари муниципиал органларининг қимматли коғозлари, иш олиб бориш; хукумат томонидан кафолатланган зарур суддалар олиш, бинолар иншоатлар тузиш юзасидан орланлари томмонидан маблағ билан таъминланадиган ишларни бажаришда қатанашиши мумкин ва хоказо. Бу соҳада фирманинг кўрадиган даромади шундан иборат бўладики, иш юришмаган холда бу ўз фаолияти натижасида соф фойда ололмай колади. Чунки фойдаги тегишли соликларнинг хаммаси копланади ва чикарилган киимматли коғозлар бўийча дивидендлар тўлай олмай колади. Арзимас даражада йўкотишлар бўлиши мумкин, лекин соф фойданин асосий кисми кўлга киритилади.
Ортикча хавф-хавтар соҳаси АI – БI <қ 0 – Б
Бу соҳа йўкотиш хисобдаги фойда миқдоридан ортмайдиган даражада бўлиши билан таърифланади. Учинчи соҳадаги хавф хатар коэффициенти Н₃ - Н_А1-6125-50% атрофида. Бу соҳада фирма ишлаб чикариш фалиятини олиб бориши мумкин. Зур келганда фирманинг кўрадиган зарари шундан иборат бўладики, иш юришмаган холда хам ўз фаолияти натижасида хамм сарф харажатларни коплайди, борди-ю иш юришиб кетадиган бўлса, ўзининг хисобидагидан кўра анча кам фойда олади.