Ўзбекистон Республикаси Олий ва Ўрта Махсус Таълим Вазириги

2. Сугурталаш маъкул булган хавф-хатарлар:
-
ѐнғин ва бошқа табиий офатлар; 
-
транспорт харакатлари; 
-
корхона фаолиятининг тўхтаб қолиш хатари; 
-
корхона ходимларининг эътиборсизлигига оид хавф-хатарлар; 
-
юкнинг ташиш пайтида йўколиб қолиши ѐки унга зарар етиш хавфи; 
-
хизматчиларнинг инсофсизлик қилиб корхонага моддий ва маънавий зарар 
етказиши эхтимолига алоқадор хавф; 
-
бутун лойиҳанинг бажарилишига жавобгар ходимлардан бири ѐки бир 
гурухининг ўз вазифаларини бажармаслигига боғлик хавф-хатарлар; 
-
ақл-заковати ва бошқа турдаги мохирона фаолияти билан корхонанинг 
муваффақиятини таъминлаб берадиган рахбар, етакчи ходимнинг вафот этиши, 
касал бўлиши ѐки бахтсиз ходиса билан боғлиқ хавф-хатарлар; 
Тадбиркорлик фаолиятидаги таваккалчиликда бўлиши эхтимол бўлган хавф-
хатарни эътиборга олиш ва буни хўжалик юритиш сиѐсати билан 
мувофиқлаштириш зарур.
3.
 
Таваккалчиликни иқтисодий асослари ва унинг чегаралари. 
 
Тадбиркор ўз фаолиятида зарар кўрмаслиги учун бўлиши мумкин бўлган 
хавф-хатарни олдини олиш учун таваккалчиликни иқтисодий асосларини ва унинг 
чегараларини билиш керак. Бунинг учун тадбиркор иқтисодий конунларни, 
бўлиши мумкин бўлган хавф-хатарларни сабабларини яхши ўрганишлари лозим. 
Хавф-хатарни камайтириш ва фойдалийлик (даромад) даражасини ошириш 
йўлларини тадбиркор аниқлаши керак. Буни бир қанча усуллари бор. Улар 
қуйидагилардан иборат: 
1.Қўшимча ишчи кучига, бозорнинг аҳволига ва хусусиятлари тўғрисидаги 
ахборотларга эга бўлган ва етарлича молиявий маблағларга эга бўлган 
корхоналар орасида шериклар қидириш; 
2.Тор соҳаларнинг кайси бирида хавф-хатар хаммадан кўп булса, ўша соҳада 
ташқи маслахатчи экспертлар хизматидан фойдаланиш;
3.Яхшиликларни бажонидил қабул қиладиган тайинли истеъмолчилар ѐки доимий 
мижозларни кўзда тутиб иш олиб бориш; 
4.Хавф-хатарни олдиндан билиш, нозик жойларни ва хавф-хатар манбаларини 
аниқлаб олиш; 

---

59 
5.Ўз-ўзини суғурта қилиш учун корхона айланма маблағларини бир қисми 
хисобига захира жамғармаси тузиш; 
6.Бизнесни ва ходимларни суғурта қилиш йўли билан хавф-хатарни бир қисмини 
бошқа шахслар ѐки корхоналарга ўтказиш. 
Қуйидаги омиллар хавф-хатардан холи бўлишга ѐрдам беради:
-
миллий валютадаги катъий бахолар ѐки чет эл валютасининг миллий валютага 
нисбатан курсининг олдиндан белгиланиши; 
-
экспорт ва импорт хавф-хатарини ўзаро мослаштириш; 
-
мамлакат банкларидан фойдалик шартлар билан қарз олиш; 
Хавф-хатарини омилларига куйидагилар киради:
- иқтисодий омиллар – пул қадирсизланиши, ишсизлик даражаси;
- сиѐсий омиллар – мамлакатдаги вазият, солиқ сиѐсати, техологик ўзгаришлар, 
хом ашѐ базаси;
- корхоналарга тегишли ўзига хос омиллар – ишчилар ва бошқарув 
ходлимларини тайѐргарлик даражаси.