Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим маркази низомий номидаги

10. Формал алоқага муносабат

Текшириш методикаси: бола орқаси билан ётган ҳолатда, атрофида уни чалғитадиган нарсалар йўқ. Тадқиқотчи 30 секунд интервалида 10 марта бола олдида пайдо бўлади ва унга илжаймай ва гапирмай 30 секунд хотиржам қарайди.
Боланинг реакцияси:

• 
  Формал алоқа вазиятини дифференциациялаш - 3-6 ойлик бола салбий ҳиссий реакция беради;
  

• 
  Алоқани инициациялаш – кейинчалик болада илжайиш камайиб кўпгина овоз чиқаришлар юзага келади;
  
• 
  Формал алоқага норозилик – бола гавдасининг кескин ҳаракатлари билан тадқиқотчидан ўгирилиб олади, ингиллайди, йиғлаш мумкин, оёқ-қўл ҳаракатлари кучаяди.
  

Экспериментда формал алоқага муносабат орқали болада алоқага бўлган эҳтиёжнинг мавжудлиги, алоқа жараёнида унинг ўзини қандай тутиши аниқланади. Агарда бола формал алоқа вазиятини дифференциация қилса ва мазмунсиз бўлган алоқага эътироз, норозилик билдирса унда алоқага бўлган эҳтиёж мавжуд бўлади. Агарда бола катта одам билан учрашганда қувонса, тезда алоқанинг мазмуни йўқлигини билиб олиб фаол равишда вокализация (овоз, қичқириқ, йиғлаш) билан норозилик билдириб катта одамнинг жавоб реакциясини талаб этса алоқага эҳтиёж болада яхши ривожлаганлигини кўрсатади.

• 
  11. Катталар билан ўйнаши
  

Текшириш методикаси: тадқиқотчи боланинг онаси билан ўйин орқали алоқасини кузатади. Бунда она боласи билан «чапак-хо-чапак», «бошини сарак-сарак» ўйинларини ўйнайди.
Боланинг реакцияси:
7 ойликдан сўнг бола бир хил роллардаги ўйинларда («чапак-хо-чапак») катталарнинг ҳаракатига тақлид қилишга ҳаракат қилади ва берилган ўйин вазиятида катталар ва бола томонидан бажариладиган роллар турлича бўлганида маълум бир ҳаракатларни бажарди («қўрқаман-қўрқаман», «бекинмачоқ»).

Овоз реакцияларини текшириш

12. 
    Товушли жавоблар
    

1. 
   Текшириш методикаси: катта одам орқаси билан ётган боланинг юзига энгашиб баланд овозда, чўзиб турли товуш ва товушлар бирикмасини талаффуз этади.
   

Боланинг реакцияси:
2-4 ойликда болада катталарнинг овозига жавобан турли кўринишдаги овоз фаоллиги кузатилади.
Боланинг ўзини тутишини кузатиб ва уни парваришлайдиган ишлардан сўраб гугулаш, манипуляциядаги вокализация, гувраш (бўғинларни талаффуз этиши) , дастлабки бўғин ва сўзларни пайдо бўлиш вақти аниқланади.

12.