Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таьлим вазирлиги бухоро мухандисликтехнология институти

1.5. Молиявий ва бошқарув таҳлили фаннинг асосий вазифалари ва тамойиллари 
Бозор иқтисодиёти шароитида корхоналарни бошқаришда молиявий ва бошқарув 
таҳлилининг роли кескин ошмоқда, чунки бошқарув тизимида олдинги маьмурий-
буйруқбозлик тизимидан воз кечилиб янги, эркин иқтисодий механизмлар орқали бошқариш 
тизими шаклланмоқда. Собиқ иттифоқ даврида таҳлил асосан режа кўрсаткичларини
асослашга, унинг бажарилишини таьминлашга қаратилган эди. эндиликда эса ҳар бир 
хўжалик субьйекти, мулк шаклидан қатьий назар ўз фаолиятини юқоридан берилган 
буйруқни бажаришга қаратмасдан, балки, мустақил равишда ўзининг иқтисодий қудратини
такомиллаштириш мақсадида эркин бошқаришга қаратади. Бу эса ўз навбатида иқтисодий 
таҳлилнинг ролини янада оширади. 
Иқтисодий таҳлил орқали ҳар бир субьйектда мавжуд
бўлган ички ва ташқи имкониятлар аниқланади, уларни амалиётга сафарбар қилиш 
чоратадбирлари ишлаб чиқилади. 
Ҳар бир фаннинг вазифаси иқтисодий шарт-шароитга қараб белгиланиб борилади, лекин 
у олдига қўйилган вазифаларни тўлиқ ва кенг ҳал этиш учун қатор услубларни қўллайди. 
Бозор иқтисодиёти шароитида корхоналар фаолиятини таҳлил этишда молиявий 
ва бошқарувтаҳлилининг асосий вазифалари бўлиб қуйидагилар ҳисобланади: 
•ўрганилаётган обьйектга (ҳодисага) тўғри ва холисона баҳо бериш; 
•корхонанинг бизнес режасини тузиш учун тегишли ахборотлар билан таьминлаш; 
•тузилган бизнес режаларнинг тўғри ва илмий асосланганлигига баҳо бериш; 

---

•ҳар бир ёьналишга таьсир этувчи омилларни аниқлаш, уларнинг таьсирини ҳисоблаш ва 
шу омилларни ишнинг самарадорлигини оширишга сафарбар қилиш; 
•бизнес режанинг бажарилиши натижасида корхонанинг молиявий барқарорлигини 
таьминлатши, унинг иқтисодий қудратини яхшиланиши, ҳар бир хўжалик субьйектининг 
рақобатбардошлилигини оширилиши учун мавжуд ички ва ташқи имкониятларни ўрганиш; 
•моддий, меҳнат ва молиявий бойликлардан самарали ва оқилона фойдаланилишига баҳо 
бериши; 
корхонанинг иқтисодий ва молиявий потенсиалига, унинг тўловга қобилиятлилигига 
баҳо бериш ҳамда бу натижага тезкор чора-тадбирларни қўллаш ёьлларини ишлаб чиқиш; 
•хўжалик ҳисоби тамойилларига, тижорат ҳисоб-китобларига амал қилишликни мунтазам 
текшириб туриш; 
•корхоналарда 
мавжуд 
бўлган 
самарадорликни 
ошириш 
ёьлида 
уларнинг 
имкониятларини аниқлаш; 
•корхонанинг тижорат сирини сақлаган ҳолда унинг молиявий аҳволини кенг 
жамоатчиликка кўрсата билиш ва ташқи инвесторларни корхона фаолиятини яхшилаша жалб 
қилиш; 
•корхонани бошқаришнинг энг қулай ва нафли усулларини ишлаб чиқиш, илғор ғоява 
тажрибаларни ўргатилаётган ҳодисага қўллаш ёьл-ёьриқларини кўрсатиб бериш, тегишли 
ахборотлар манбаини етказиб бериш; 
•енг тўғри ва оқилона, иш юритиш ва корхоналарни бошқариш бўйича хулосалар бериш; 
•корхоналарни ривожлантиришнинг жорий истиқболли режаларини тузиш учун 
иқтисодий кўрсаткичлар асосини аниқлаш; 
•режанинг бажарилишига обьйектив баҳо бериш ҳамда уни бажаришда корхоналарга 
боғлиқ бўлган ва боғлиқ бўлмаган омиллар ва сабабларни бир-биридан ажратган ҳолда 
аниқлаш; 
•корхоналарнинг хўжалик фаолияти жараёнида эришиши мумкин бўлган натижаларни 
олдиндан аниқлаш.