Ўзбекистон республикаси олий ва махсус таълим вазирлиги

Ишлаб чиқариш тури
биринчи навбатда хомаки шаклига ва аниқлигига 
таъсир қилади. Яккалаб ва кичик сериялаб ишлаб чиқаришда одатда хомаки 
олиш учун махсус усуллар қўлланмайди ва хомаки танлашда стандарт прокат 
шакллардан фойдаланилади. Кейинги механик ишлов беришда металлнинг 
катта хажми қириндига чиқиб кетади, чунки хомакининг шакли ва 
ўлчамлари детал шакли ва ўлчамларидан анча фарқ қилади. Хомаки қуйиб 
олинадиган бўлса,гил тупроқли қолиплар қўлланилади, босим билан ишлов 
бериб олинса, кўпинча болғалаш усули қўлланилади. Кичик сериялаб ишлаб 
чиқаришда пайвандлаш усуллари кенг ишлатилади.
Йирик сериялаб ишлаб чиқаришда детал шаклига ва ўлчамларига яқин 
бўлган хомаки тайѐрланади. Бу ҳолда қуйидаги усуллар ўзини оқлайди:

иссиқ ҳолда ҳажмий штамплаш; 

метал қолипларга қуйиш; 

босим ѐрдамида қуйиш; 

қобиқли қолипларга қуйиш; 

эрийдиган моделлар ѐрдамида қуйиш; 
Бу усулларни қўллаш механик ишлов бериш учун қолдирилган 
қўйимларни камайтиради ва деталнинг умумий таннархини пасайтиради. 
Қимматбаҳо асбоб–ускуналар ишлатилишига қарамасдан, хомакининг
нисбатан паст таннархини катта йиллик дастури (буюмлар сони) 
таъминлайди.
Машинасозликда қўлланиладиган 
материаллар
технологик жараѐннинг 
барча босқичларидаяхши кесиб ишланишини ва керакли конструктив ва 
эксплуататцион хоссаларини таъминлаб бериш лозим. Яъни, материаллар
болғаланувчанлик, оқувчанлик, пайвандланувчанлик, кесиб ишланувчанлик 
каби технологик хоссаларга эга бўлиши керак. Юқори пластик хоссаларига 
эга бўлган металл ва қотишмаларни босим билан ишлаш мумкин. Қуйиш 
усули танланганда материаллар биринчи навбатда юқори қуймакорлик 
хоссаларга, 
пайвандлаш 
технологиялари 
қўлланилганда 
юқори 
пайвандланувчанликка эга бўлиши керак. 
Механик ишлов беришнинг солиштирма мехнат сарфи ва шу билан 
деталл таннархи унинг 
массасига
боғлиқ. Масса кичрайиши билан поковка 
ва қуйма хомакиларнинг нархи ошади. Бу қонуният хомаки ва деталларни 
барча ишлаб чиқариш усулларига таъалуқлидир, шу жумладан механик 
ишлов беришга ҳам, чунки шаклни ҳосил қилиш учун мехнат сарфи ишлов 
бериладиган сиртларнинг умумий юзаларига боғлиқ.
Хомакини тайѐрлаш усулини танлашда 
детал ўлчамлари
кўп ҳолатларда 
хал қилувчи омилдир. Масалан, қуйишни кўпчилик усулларида 
қуймаларнинг ўлчамлари ишлатиладиган асбоб – ускуналарнинг технологик 
имкониятлар билан чегараланади. Худди шундай чегараловчи омиллар 
металларни босим билан ишлашда ҳам мавжуд, масалан, иссиқ ҳолда 
ҳажмий штамплаш йўли билан1000 кг дан ортиқ хомакиларни олиб 
бўлмайди. 
Қуйишнинг аниқлиги юқори усуллари қўлланилганда