Ўзбекистон республикаси олий ва махсус таълим вазирлиги

2.2.
 
ҚУЙМА ҚОТИШМАЛАРИГА ҚЎЙИЛАДИГАН ТАЛАБЛАР 
 
Қуймаларнинг нуқсонсиз бўлиши қотишмаларнинг қуймакорлик 
хоссаларига боғлиқ. Улардан энг муҳимлари; 

оқувчанлик; 

киришувчанлик (чизиқли ѐки ҳажмий); 

дарз ҳосил қилишга мойиллик; 

---

21 

газ ютувчанлик ва қуймада газ бўшлиқларнинг ҳосил бўлишига 
мойиллик; 

ликвацияга мойиллик (ликвация – қотишмаларнинг кимѐвий таркиби 
бир жинсли бўлмаганлиги). 
Қуйма қотишмаларнинг оқувчанлиги
– металл ва қотишмаларнинг 
суюқ ҳолда қолип каналлари бўйлаб оқиш, қолип бўшлиғини тўлдириш ва 
нуқсонсиз қуйма четларини ҳосил қилиш хусусиятидир. Оқувчанлик суюқ 
металлнинг 
кристалланиш 
температурасига, 
қовушқоқлигига, 
сирт 
таранглигига, қуйиш температурасига, қолип температурасига ва бошқа 
омилларга боғлиқ. Оқувчанлик спирал шаклидаги мослама ѐрдамида 
баҳоланади: мосламага эритилган қотишма қуйилади ва қотганича босган 
йўли ўлчанади. 
Чўянларнинг оқувчанлиги энг юқори, магний қотишмаларнинг 
оқувчанлиги энг паст. 
Ўзгармас температурада қотадиган тоза металлар ва эвтектиқ 
қотишмаларнинг оқувчанлиги қаттиқ эритмаларни ҳосил қиладиган ва 
температура оралигида қотадиган қотишмаларга қараганда юқори бўлади. 
Қотишманинг қовушқоқлиги қанча юқори бўлса, оқувчанлиги шунча 
паст бўлади. Сирт таранглиги ошганда оқувчанлик пасаяди, оқадиган канал 
қанча кичик бўлса, шунча бу пасайиш кўп бўлади.
Қуйилаѐтган қотишманинг температураси ва қолип температураси ошса, 
оқувчанлик ҳам ошади. Қолип материалининг иссиқлик ўтказувчанлиги ошса 
(қолип тез совийди), оқувчанлик камаяди.
Қотишмаларнинг 
киришиши
– бу қотиш ва совиш жараѐнида уларнинг 
ҳажмини кичрайиши. Киришиш жараѐни қолипга металлни қуйишдан 
бошлаб тўлиқ қотгунича давом этади. Чизиқли ва хажмий киришишлар 
ажратилади.