Ўзбекистон республикаси олий ва махсус таълим вазирлиги

Кулранг чўян
– энг арзон қуйма қотишмаси. У нисбатан юқори механик 
хоссаларга, паст эриш температурага ва юқори қуймакорлик хоссаларга эга. 
Кулранг чўянни оқувчанлиги пўлатникидан анча юқори. Киришиш 0,9. . . 
1,3% дан ошмайди, бу эса киришиш бўшлиқларсиз, дарзларсиз, ва бошқа 
нуқсонларсиз сифатли қуймаларни олишга имкон беради. 
Кулранг чўяннинг мустахкамлигига бўшлиқлар, ариқчалар ва бошқа 
зўриқиш манбалари деярли таъсир қилмайди. Бунинг сабаби - чўянда ўзи 
зўриқиш концентратцияси бўлган графит қўшимчалар мавжудлигидир ва яна 
янги зўриқиш манбалари қўшилса ҳам чўянни мустаҳкамлиги деярли 
пасаймайди. Кулранг чўян титрашларни сўндириш қобилиятига эга, шунинг 
учун металлкесиш дастгоҳларнинг станиналари, дизел ва компрессор 
деталлари кулранг чўяндан қуйилади. Мўртлиги ва паст пластиклиги 
туфайли зарбалар таъсирида ишлайдиган деталлар учун кулранг чўян 
ишлатилмайди. Кулранг чўянни яна бир камчилиги – сирт қатламини 
оқариши, яъни цементитга тўйиниш, айниқса бу ҳолат металл қолипларда
қуймалар олинганда кузатилади.
Кулранг чўянлар иккита гуруҳга бўлинади: конструкцион чўянлар ва 
махсус хоссали чўянлар. Конструкцион чўянлардан асосан машина деталлари 
учун қуймалар олинади. Болғаланувчи чўян қишлоқ хўжалиги машиналари, 
автомобил, трактор, арматура учун олинадиган майда, юпқа деворли 
(қалинлиги 40-50 мм гача) қуймаларни олиш учун ишлатилади. 
Графитни шакли бодроқсимон бўлгани учун болғаланувчан чўян етарли 
даражада 
мустаҳкамликка 
ега. 
Металл 
асосининг 
таркиби 
ва 
микротузилишига кўра болғаланувчан чўян иккита синфга бўлинади: 
ферритли чўянлар ва перлитли чўянлар. 
Феррит 
синфидаги 
болғаланувчан 
чўян
маълум 
миқдорда 
пластикликка, зарбаларга чидамлийлигига эга, механик хоссалари қуйма 
шакли бўйича бир хил тақсимланган.