Ўзбекистон республикаси олий мажлис сенати аграр, сув хўжалиги масалалари ва экология

 
Шолиниг “Санам” навини биометрик кўрсаткичлари. 
1-жадвал
 
1м
2
да 
ўсимлик сони 
Ҳ
оси
лд
орпо
я 
сони
,д
она
Ў
симл
ик 
бўйи,
См
Рўв
ак у
зунл
иги,
см
А
сос
ий рў
ва
к 
оғирлиг
и, г.
1000 
дона 
дон
оғирлиг
и, г
Тупла
ниш
ко
эффи
циен
ти
Ҳ
оси
лд
орли
к 
ц/
га
В
ег
ет
аци
я 
да
ври, 
кун.
У
ниб чи
қиш
Ў
рим й
иғим
дан 
олд
ин
Санам 
262 
180 
167.
7 
101 
18,5 
3,1 
29,0 
1,3 
52,0 
109 
Шоли 1м
2
майдонда 262 дона униб чиққан бўлса, шоли пишиб етилганда, яъни шоли ўрим-
йиғимидан олдин эса 180 дона ўсимликлар сақланиб қолди. Шолининг бўйи 101 см. ни, рўвак узунлиги 
18.5 см. ни, рўвак оғирлиги 3.1 гр. ни, 1000 дона дон оғирлиги эса 29.0 гр. ни. ташкил қилди. Ўсимликнинг 
тупланиш коэффициенти 1.3% ни ва биологик ҳосилдорлик эса 52.0 ц/га ни ташкил этди. 
 
Ҳар бир экиннинг ҳосилдорлигига бир эмас, бир неча омиллар таъсир кўрсатади. Шоличиликда 
ҳосилдорликни юқори бўлиши аввало бериладиган сув меъѐрларига боғлиқ (Когай, 1975; Лев, 1984; 
Алеман, Попов, 1984; Хожамбергенов ва бошқалар, 1987; Хожамбергенов, 1993) бўлса, айрим манбаларда 
шоли агротехникасига алоҳида эътибор берилиши таъкидланган (Клушина, 1950; Нестеров, 1977; Когай, 
1980; Жалиев, 1980; Биджай, 1985; ). 
Шунингдек, шоли экиш муддатлари, усуллари ва меъѐрларини унинг дон, уруғ ҳосили ва сифатига 
таъсири ҳам кўплаб олимлар томонидан ўрганилган (Исхаков, 1969; Амандиков, 1976; Аитов, 1983, 
Эргашев, 2006 Тиллаев, Қодиров 2009-2011 ва бошқалар). 
Тажрибада ҳосилдорликни аниқлаш мақсадида ҳар бир оила алоҳида-алоҳида йиғиштириб олинди 
ва ҳосилдорлиги ҳисобланди.
 
―Санам‖ шоли навининг якка танланган оилалари 2016 йилда 1.0 га майдонга экилиб, ундан 5000 
кг сифатли уруғ ҳосили олинди. 2017 йилда ҳам 1.0 га майдонга экилиб ундан 6280 кг сифатли уруғ 
ҳосили олинди 
Тажрибамиздаги шоли оилаларидан олинган маълумотларга кўра, оила кўчатзорларидан жами 
11280 кг. Суперэлита уруғликлари етиштирилди.Умумий ўртача ҳосилдорлик 56.4 ц/га. ни ташкил қилди. 
Назорат варианти, яъни оммавий уруғчиликда ҳосилдорлик 34.7 ц/га. ни ташкил этди. 
Тадқиқотлардан олинган қўшимча ҳосилнинг иқтисодий самарадорлигини аниқлаш учун амалдаги 
1 кг шоли донини бозорлардаги ўртача сотиш баҳосидан (-2200 сўм) олиб ҳисобланди. Олинган 
натижаларга асосланиб шуни келтиришимиз мумкинки, тажриба навларнинг ўртача ҳосилдорлиги 56.4 
ц/га. ни, оммавий уруғчилик, яъни ишлаб чиқаришда эса 34.7 ц/га ни ташкил этиб, 21.7 ц/га қўшимча 
ҳосил олинган. Олинган қўшимча шартли соф фойда 4 774 000 сўм/га. ни ташкил этди. Демак, бирламчи 
уруғчиликни илмий асосланган ҳолда йўлга қўйилиши керак. Шоличиликни янада ривожлантирилишига 
етакчи омиллардан бири бўлиши мумкин эканлиги аниқланди. 

---

269