Ўзбекистон республикаси олий мажлис сенати аграр, сув хўжалиги масалалари ва экология

ЛАБОРАТОРИЯ ШАРОИТИДА ЮМШОҚ БУҒДОЙНИНГ ҚУРҒОҚЧИЛИККА 
ЧИДАМЛИЛИГИНИ БАҲОЛАШ 
 
Д.Т.Жўраев
Дон ва дуккакли экинлар ИТИ Қашқадарѐ филиали 
Республикамиз шароитида қурғоқчиликка бардошли, иссиқликка чидамли буғдой навларини 
яратишда жаҳон коллекцияси намуналарини бошланғич манба сифатида қурғоқчиликка чидамлилигини 
лаборатория шароитида баҳолаш муҳим ахамиятга эга. Бугунги кунда ўсимликларнинг қурғоқчиликка ва 
иссиқликка чидамлилигини баҳолаш усуллари ўсув даврининг ҳар хил фазаларида ҳамда ривожланиш 
даврининг униб чиқиш фазасида аниқлаш мумкин.
Кейинги йилларда селекция жараѐнида ўсимликларни қурғоқчиликка чимдамлигини 
аниқлашда уруғларни лаборатория шароитида бахолашда бир қатор усуллурдан файдаланилмоқда. 
Шундай усуллардан бири уруғнинг осмотик босим остида сурувчанлик қобилиятига асосланган. 
Ушбу усул Т.В.Олейнекова томонидан ишлаб чиқилган ва кейинчалик такомиллаштирилган. О либ 
борилган тажрибаларда уруғнинг сўрувчанлик қобилияти ва ўсимликларнинг сувсизликка чидамлилик 
даражаси орасидаги корреляцион боғлиқлик баҳоланган. 
Доннинг технологик сифатини аниқлаш ва физиологияси лабораториясида нав ва намуналарининг 
қурғоқчиликка чидамлилигини бахолашда уруғларнинг сахароза эритмасида унувчанлигини аниқлаш Н.Н. 
Кожушко услуби буйича олиб борилди.
Уруғларни сахароза эритмасида ўстиришда уруғлик донни Петри чашкасида фильтрланган 
қоғозларда ивитилиб термостатда 21-22
0
С да ўстирилди. Ҳар бир Петри чашкасида 50 донадан уруғ, 4 

---

250 
қайтариқда қўйилиб 10мл 15 фоизли сахароза эритмаси қуйилди. 5 кун ўтгандан кейин эритмадаги 
осмотик босим остида уруғларнинг униб чиқиш даражаси аниқланди ва назорат вариант билан 
таққосланди. Униб чиқиш даражаси ҳосилни қандай шароитда ўстирилганлигига боғлиқ бўлади. 
Суғориладиган ва лалмикор майдонларда етиштирилган уруғларни сахароза эритмасида униб чиқиш 
даражаси ҳар хил бўлади. 
1-жадвал