Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги

2.13-расм. Мувозанатли нарх

2.13-расмда Е нуқатга мувозанатли қиймат ва лойиҳанинг муозанатли миқдори мос келади. Яъни, қиймат 27,8 млрд. сўмлик бўлган 5 нафар лойиҳалар тўпламига инвесторлар сармоя сарфлашга тайёр бўлади. 27,8 млрд. сўмдан кам бўлган қийматда лойиҳа тақдим этувчилар ва инвесторлар аҳволи бутунлай ўзгаради: лойиҳа тақдим этувчилар фақат 5,1 млрд. сўмлик лойиҳани тақдим этишга, инвесторлар эса керак бўлса, 25 млрд. сўмлик лойиҳага сармоя киритишга тайёр бўлади ва ҳоказо.

2.12-расмда инвестицион лойиҳанинг 65,8 млрд. сўм даражасидаги бозор ҳолати лойиҳаларни ортиқча тақдим этилганлигини кўрсатади ва тўйинган бозорни ифодалайди. Аксинча, 5,1 млрд. сўм даражасидаги бозор ҳолатида инвестицион лойиҳаларни тақчиллиги (дефицит) вужудга келади ва тақчил товар бозорини тавсифлайди.
Мувозанатли нархни тушуниб олиш учун вақт омили катта аҳамиятга эга бўлади. Шу сабабли бозордаги бир зумлик, қисқа даврли ва узоқ даврли мувозанатлик ҳолатни фарқлаш зарур.
Бир зумлик мувозанат учун тақдим қилинадиган товарларнинг ўзгармас ёки доимий миқдори хос. Бу ишлаб чиқаришнинг бозор вазиятига тез, бирданига мослаша олмаслиги билан боғлиқ.
Қисқа даврли мувозанатликни, ишлаб чиқариш ва таклифни вақтинчалик амал қилувчи омиллардан фойдаланиш асосида кўпайтириш имкониятини тақозо қилади. Бундай вақтинчалик омилларга иш вақтидан ташқари, дам олиш ва байрам кунлари ишлаш, иш сменасини кўпайтиришлар киради.
Узоқ даврли мувозанатлик ўзгариши узоқ муддатли даврдаги омиллардан фойдаланишни тақозо қилади. Бунда ишлаб чиқаришни қайта қуроллантириш, янгилаш ва қўшимча қувватларни вужудга келтириш билан боғлиқ инвестициялар ҳақида гап боради. Бу даврда янги корхоналарни қуриш ҳамда мазкур бозорда янги корхоналарнинг пайдо бўлиши ҳам мумкин бўлади.


2.5. Инвестиция жараёнларини макроиқтисодий тартибга солишнинг инвестицион фаоллигини ташкилий-технологик асослари ва усуллари
Ҳозирги кунда айниқса, иқтисодиётни модернизация қилиш шароитида инвестициялаш ҳар қандай тижорат фаолиятинин энг муҳим жиҳатларидан биридир. Мавжуд моддий-техника базасини янгилаш, ишлаб чиқариш объектларини юксалтириш, янги фаолият турларини ўзлаштириш инвестицияларга эҳтиёж туғдирадиган сабаблардир.
Иқтисодиётни модернизация қилиш шароитида инвестиция жараёнларини макроиқтисодий тартибга солишнинг объектлари бу – соҳалар, тармоқлар, худуд, ҳолат, мамлакатдаги ижтимоий-иқтисодий шарт-шароит ва инвестицион жараёнларни боришида туғилган ва туғилиш мумкин бўлган муаммолар ҳисобланиб, ушбу муаммоларни ечишда иқтисодиётни меъёрида ишлаб туриш ва ижтимоий бошқаришни қўллаб-қувватлаш муҳим аҳамият касб этади.
Иқтисодиётни модернизация қилиш шароитида инвестиция жараёнларини макроиқтисодий тартибга солишнинг асосий объектлари сифатида қуйидагиларни ажратиб олиш мақсадга мувофиқ бўлади(2.14-расм).