Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги

Андеррейтингнинг турлари. «қатъий мажбуриятлар асосидаги» андеррайтинг. Шароитида андеррайтер акцияларнинг бутун нашрини ёки унинг бир қисмини қатъий нархларда жойлаштириш бўйича қатъий мажбуриятларга эга бўлади. Мазкур ҳолатда, агар нашрнинг бир қисми инвесторлар томонидан сотиб олинмаса, андеррайтернинг ўзи ушбу қисмни сотиб олишга мажбур. Агар белгиланган нархлар бўйича бирламчи жойлаштиришнинг вақти иккиламчи бозорда курсларнинг кескин пасайиши билан тўғри келса, у ҳолда андеррайтер катта йўқотишларга дуч келиши мумкин.

«Энг яхши ҳаракатлар асосидаги» андеррайтинг. Бундай вазиятда андеррайтер қимматли қоғозлар нашрининг тарқатилмаган қисмини сотиб олиш бўйича ҳеч қанақа мажбуриятларга эга бўлмайди. У фақат жойлаштиришга интилади ва тарқатилмаган қимматли қоғозлар эмитентга қайтарилади. Жойлаштирмаслик хатари эмитентнинг зиммасига тушади. Бундай андеррайтер дистрибьютер, деб номланади.²³
Инвестиция компаниялари томонидан андеррайтингнинг амалга оширилишини қуйидаги асосий босқичларга бўлиш мумкин: қимматли қоғозларни муомалага чиқаришга тайёрлаш, эмитент ва кўмаклашувчи бошқа ташкилотлар билан ҳамкорликда нашрларни режалаштириш, муомалага чиқариладиган қимматли қоғозларни баҳолаш, эмитент билан инвесторлар ўртасида алоқаларни ўрнатиш, қимматли қоғозларни тақсимлаш, эмиссиянинг бир қисмини ёки бутун суммасини сотиб олиш, қимматли қоғозларни инвесторларга сотиш, мазкур қимматли қоғозни жойлаштириш вақтида унинг бозор нархини қўллаб-қувватлаш; сотилгандан сўнг қимматли қоғознинг курсини маълум вақт мобайнида қўллаб-қувватлаш (одатда бир йил); қимматли қоғознинг курс қиймати ўзгаришини таҳлил ва назорат қилиш ҳамда унга таъсир этувчи омилларни аниқлаш.
Андеррайтингни амалга ошириш учун инвестиция компаниялари эмиссия синдикатларига – қимматли қоғозлар нашри ва унинг кафолатли жойлаштирилишини ташкил этувчи андеррайтерлар гуруҳига бирлашишлари мумкин. Эмиссия синдикатлари одатда муайян вақтга, хўжалик бирлашуви ва юридик шахс мақомини рўйхатдан ўтказмаган ҳолда ташкил этилади. Бозор иқтисодиёти ривожланган мамлакатларда эмиссия синдикатларига кирувчи инвестиция компанияларининг сони бир неча юзтага етиши мумкин. Синдикат аъзолари қимматли қоғозни жойлаштириш борасида муваффақиятли ҳамкорлик қилиши ва фонд бозорининг бошқа участкаларида рақобатлашиши мумкин.
Инвестиция компанияларининг ўзига хос хусусияти шунданки, улар аҳоли билан ишлаш (ўзларининг жалб этилган маблағларини аҳоли омонатлари ва маблағлари ҳисобидан шакллантириш) ҳуқуқига эга.
Инвестиция компаниясининг устав фонди энг кам иш ҳақининг 1500 баробаридан кам бўлмаслиги ва юқори ликвидли активлари устав фондининг камида 30 фоизини ташкил этиши лозим. Инвестиция компаниялари иқтисодий мезон кўрсаткичи: Н1>1; Н2>1.