Zbekiston respublikasi milliy gvardiyasi harbiy-texnik instituti

―Axloq‖
– 
arabcha so‗z bo‗lib, xulq-atvor, yurish-turish, tarbiya, adab degan ma‘nolarni 
anglatadi. Ushbu tushuncha jamiyatning axloqiy hayotda Yuz beradigan barcha jarayonlarni o‗zida 
mujassam etadi. 
―Axloq‖ 
iborasi ikki xil ma‘noga ega. 
Bular: 
-
umumiy tushuncha sifatida fanning tadqiqot ob‘ektini anglatsa; 
-
muayyan tushuncha sifatida inson fe‘l-atvori va xatti-harakatining eng qamrovli qismini bildiradi. 
Axloqni doira shaklida aks ettiradigan bo‗lsak, doiraning engkichik qismini 
- odob,
undan 
kattaroq qismini 
-xulq, 
eng qamrovli qismini 
– axloq 
egallaydi. 

---

327 
Kishilarning tarixan tarkib topgan xulq-atvori, yurish-turishi, ijtimoiy va shaxsiy hayotdagi o‗zaro, 
Shuningdek, jamiyatga bo‗lgan munosabatlarini tartibga solib turuvchi barqaror, muayyan norma va 
qoidalar yig‗indisi. Axloq normalari kishilarning xatti-harakatlarida o‗z ifodasini topadi. Bunda ba‘zi 
xatti-harakatlar, xulq-atvorlar Axloqiy, ba‘zilari Axloqsizlik deb baholanadi. Axloqni alohida falsafiy fan 
– ―Etika‖ o‗rganadi. Uning burch, vijdon, or-nomus kabi bir qator kategoriyalari mavjud. Inson xatti-
harakati va xulqidagi yo‗nalishlar, eng muhim belgilar mujassamlashib, shaxs faoliyatida, uning kamol 
topishida axloq asosi bo‗lib xizmat qiladi. Xalqimiz axloqiy tafakkur bobida boy merosga ega. Axloqqa 
oid fikrlar ―Avesto‖da, qadimiy turkiy bosh bitiklar va boshqa yozma manbalarda o‗z ifodasini topgan. 
Bundan tashqari, xalqimiz orasida keng tarqalgan pandnoma va odabnomalarda, xalq pedagogikasida, 
diniy-falsafiy risolalar hamda allomalar merosida axloq masalalariga keng o‗rin berilgan. 
 ―Odob‖
– (
arab.
Adab so‗zining ko‗pligi) - inson haqida yoqimli taassurot uyg‗otadigan, milliy 
urf-odatlarga asoslangan chiroyli xatti-harakatlarni o‗z ichiga oladi. Odob asosida axloqiy tamoyillar, 
me‘yorlar, tarbiyalanganlik darajasi va estetik ideal talablari yotadi. Odob kishining jamoat orasida o‗zini 
qanday tutishi, odamlar bilan qay yo‗sinda muomala qilishi, o‗z turmushi, bo‗sh vaqtini qanday tashkil 
etish, inson tashqi qiyofasi qanday bo‗lishi lozimligiga mansub qoidalar (masalan: or-nomus, sharm-hayo, 
iffat, kamtarlik, xushmuomalalik va boshqa ko‗pgina fazilatlarni o‗z ichiga oladi). Odob, birinchi 
navbatda oila muhitida, qolaversa, ta‘lim-tarbiya ijtimoiy-foydali mehnat, amaliy tajriba jarayonida 
shakllanadi.