Ўзбекистон Республикаси Марказий банки

Иккинчидан, ўрта муддатли истиқболда пул-кредит сиёсати 
таркибий ислоҳотлар амалга оширилиши шароитида олиб 
борилади ҳамда уларнинг кўлами ва самарадорлиги қўйилган 
мақсадларга эришишга таъсир кўрсатади. 
Узоқ муддатли даврда иқтисодиётнинг мувозанатли ўсиши 
талаб омилларига эмас, балки асосан ялпи таклиф омилларига 
боғлиқ бўлади. Шу нуқтаи назардан, ишлаб чиқариш омиллари 
самарадорлигини ошириш, мамлакатда рақобат ва бизнес 
муҳитини 
ривожлантириш 
ҳамда 
иқтисодиётнинг 
асосий 
тармоқларини ислоҳ қилиш борасидаги таркибий ислоҳотлар узоқ 
муддатли иқтисодий ўсишни таъминлашнинг асоси ҳисобланади.
Келгуси даврда амалга ошириладиган пул-кредит сиёсатининг 
самарадорлиги таркибий ислоҳотлар билан чамбарчас боғлиқ. Бунда 
ички пул-кредит шароитларининг қулай бўлиши иқтисодиётдаги 
таркибий ўзгаришларнинг сифати ва натижадорлиги билан 
баҳоланади.
Иқтисодий ўсиш суръатларининг ички таклиф омиллари 
ҳисобидан таъминланиши минимал инфляцион оқибатларга эга 
бўлади. Бундай шароитда ялпи ички талабнинг ошиши пул-кредит 
сиёсти томонидан кескин ёки қатъий чоралар кўрилишини талаб 
этмайди. Чунки бундай иқтисодий ўсиш меҳнат унумдорлиги ва 
ишлаб чиқариш омиллари самарадорлигининг ошиши ҳисобига 
таъминланади.
Бугунги кунда иқтисодиётимизнинг ўзига хос хусусиятларидан 
бири аҳоли даромадларининг бир текис тақсимланмаганлиги бўлиб, 
инфляция даражасини пул-кредит сиёсати инструментлари билан 
пасайтириш имкониятларини чеклайди. Бунда аҳолининг катта қисми 
ўртача ва ундан паст даромад оладиганлар ҳиссасига тўғри 
келганлиги сабабли уларнинг истеъмоли таркибида биринчи 
даражали озиқ-овқат маҳсулотларининг улуши катта.

---

83 
Мазкур маҳсулотларга бўлган талабнинг нархлар ўзгаришига 
боғлиқлик даражаси бошқа товарларга нисбатан паст бўлади. Ушбу 
товарлар нархлари ўзгариши кўпроқ таклиф омиллари билан боғлиқ 
бўлади (ишлаб чиқарувлар ўртасидаги рақобат, мавсумийлик ва 
қишлоқ хўжалигидаги ҳосилдорлик даражаси ва бошқалар). 
Моҳиятан пул-кредит сиёсати талабни бошқаришда самарали 
бўлиб, таркибий омилларга боғлиқ бўлган ишлаб чиқариш 
унумдорлигига бевосита таъсир кўрсата олмайди. Унумдорликнинг 
секин ўсиши корхоналарнинг харажатларини оширади, чунки улар 
ишчи 
кучи 
ва 
асосий 
воситаларга 
бўлган 
солиштирма 
харажатларнинг тезроқ ошишига дуч келади. Йўқотилган фойда 
ҳажмини 
тўлдириш 
учун 
корхоналар 
ўз 
маҳсулотларининг 
нархларини оширишга мажбур бўлади, бу эса инфляцияга оширувчи 
босимни юзага келтиради. 
Унумдорликни ошириш учун биринчи навбатда иқтисодиётда 
рақобат муҳитини яратиш ва ривожлантириш талаб этилади. Бунга 
иқтисодиётда давлат иштирокини камайтириш, хусусий секторни 
ривожлантириш, монополияни ва айрим корхоналарнинг бозордаги 
имтиёзли мавқеини бартараф этиш, шунингдек, тадбиркорлик 
фаолиятини олиб боришдаги тўсиқларни олиб ташлаш орқали 
эришиш мумкин.
Юқори рақобат шароитларида корхоналар харажатларни 
камайтиришга интилади ва янги технологияларни жорий қилиш йўли 
билан унумдорликни оширади. Бозорларнинг монополлаштирилиши 
эса аксинча технологик турғунликни келтириб чиқаради ва маҳсулот 
таннархини пасайтиришга ҳеч қандай рағбат яратмайди. Натижада, 
биринчидан, истеъмолчилар кўпроқ сарф-харажат қилишга ва 
самарасиз монопол ишлаб чиқарувчиларни қўллаб туришга мажбур 
бўлади, иккинчидан, маҳаллий товарларнинг хориж товарларига 
нисбатан рақобатбардошлиги пасайиб боради. 
Шу нуқтаи назардан, унумдорликни оширишда иқтисодиётнинг 
кўпгина соҳалари асосини ташкил этувчи давлат корхоналарини