Ўзбекистон Республикаси Марказий банки

3
.2. Пул-кредит сиёсати юритишнинг ташқи шароитлари
Пул-кредит сиёсати юритишнинг ташқи шароитлари асосий 
савдо ҳамкор давлатлардаги иқтисодий ўсиш суръатлари, инфляция 
кўрсаткичлари ва валюталар курслари, савдо шароитлари ва тариф 
сиёсатларини, шунингдек, жаҳон иқтисодиётининг ривожланиши 
ҳамда 
етакчи 
марказий 
банкларнинг 
пул-кредит 
сиёсати 
йўналишларини ўз ичига олади.
Мамлакатимиз томонидан экспорт қилинадиган асосий хомашё 
товарлари (олтин, газ, пахта) нархларининг пасайиши, ўз навбатида, 
мамлакатимиз валюта тушумига, давлат бюджети даромадларига, 
сўмнинг алмашув курси динамикасига ва девальвацион кутилмаларга 

---

87 
салбий таъсир кўрсатиб, ташқи савдо балансининг манфий қолдиғини 
юзага келтиради.
Савдо балансининг манфий қолдиғи ташқи қарзлар жалб 
қилинишининг ортиши ҳамда халқаро пул ўтказмалари орқали келиб 
тушадиган маблағлар эвазига қопланади. Нуфузли халқаро 
ташкилотлар томонидан Ўзбекистон суверен рейтинги баҳоланиши 
мамлакат билан боғлиқ хатарларни муқобиллаштириш орқали 
иқтисодиётнинг 
инвестицион 
жозибадорлигини оширишга 
ва 
мамлакатга кириб келаётган ўрта ва узоқ муддатли инвестициялар 
ҳамда кредит каналлари кенгайишига хизмат қилади.
Бу, ўз навбатида, мамлакатга хорижий капитал оқимларининг 
кўпайиши ва уларнинг нархи пасайиши натижасида иқтисодиётдаги 
ялпи талабга бўлган инфляцион босим кучайишига ҳамда ташқи қарз 
ортиб боришига олиб келиши мумкин. Бироқ ушбу ресурсларнинг 
мақсадли ва самарали ўзлаштирилиши келгусида иқтисодий 
ўсишни жадаллаштиришга ёрдам беради.
Ўз навбатида, мазкур ҳолатнинг ички валюта бозоридаги талаб 
ва таклиф даражасига ҳамда миллий валюта алмашув курсига 
таъсирини баҳолаш қийин бўлади. Чунки халқаро молия 
муассасаларидан жалб қилинаётган кредитлар, инвестициялар ва 
ташқи қарзлар бўйича валюта оқимлари ва уларнинг ички валюта 
бозорида ишлатилиш муддатлари ҳамда ички валюта бозорида 
хорижий валютага бўлган талабнинг шаклланиши даврларидаги 
номутаносибликлар 
алмашув 
курсининг 
турли 
йўналишда 
тебранишларига олиб келиши мумкин.
2019 йилда ташқи иқтисодий шарт-шароитлар жорий 
йилдагидек миллий иқтисодиёт учун ноқулай даражада сақланиб 
қолиши кутилмоқда. Юқори ноаниқликка эга бўлган ташқи 
шароитларда Марказий банк иқтисодий вазиятнинг ривожланиш 
вариантларида ўрта муддатли истиқболда ташқи шароитларга 
нисбатан нейтрал ёки консерватив йўналишни қўллайди. 
Халқаро валюта фондининг жорий йил октябрь ойида эълон 
қилган энг сўнгги прогнозларига кўра, 2019 йилда жаҳон 
иқтисодиётининг ўсиш суръати 2018 йил даражасида (3,7 фоиз) 
сақланиб қолиши, шу жумладан, Ўзбекистоннинг асосий савдо 
ҳамкорлари ҳисобланган давлатлар қаторига кирувчи Хитойда 

---

88 
иқтисодий ўсиш суръати 6,6 фоиздан 6,2 фоизгача, Қозоғистонда
3,7 фоиздан 3,1 фоизгача ва Туркияда 3,5 фоиздан 0,4 фоизгача 
пасайиши, Россияда эса иқтисодий ҳолат жорий йилдаги 
(1,7
–1,8 фоиз) даражада сақланиб қолиши кутилмоқда. 
2019 йилда мамлакатимиз экспортининг ўсишига юқоридаги 
омиллар таъсирида ташқи талабнинг суст шаклланиши билан бир 
қаторда жаҳон бозорларида ноқулай нархлар конъюнктурасининг 
сақланиб туриши ҳам салбий таъсир ўтказиши мумкин. 
Хусусан, жаҳон банкининг жорий йил октябрь ойида эълон 
қилган ҳисоботига кўра келгуси йилда республикамизнинг асосий 
экспорт товарлари қаторига кирувчи олтин, рух металли ва пахта 
толаси нархларининг пасайиши, бошқа хомашё маҳслулотлари 
нархининг эса деярли 2018 йил даражасида ўзгаришсиз қолиши 
прогноз қилинмоқда.
Шу билан бирга, жаҳон миқёсида сақланиб турган геосиёсий 
зиддиятлар ва молиявий бозорлардаги вазиятларнинг кескин 
ўзгариши билан боғлиқ хатарлар келгуси йилда мамлакатимиз учун 
ташқи иқтисодий шарт-шароитларнинг янада ёмонлашишига олиб 
келиши мумкин.
Жумладан, Россия Федерацияси учун ташқи иқтисодий 
шароитларнинг мураккаблашиши ушбу давлатда иқтисодий ўсишнинг 
секинлашишига 
ва 
рубль 
курсининг 
сезиларли 
даражада 
қадрсизланишига ҳамда давлатлар ўртасидаги “савдо урушлари”нинг 
кучайиши асосий хомашё маҳсулотлари (асосан рангли металлар) 
нархларининг пасайишига олиб келиши мумкинлиги қайд этилмоқда.
Бундан ташқари, 2019 йилда АҚШ Федерал резерв тизими 
томонидан фоиз ставкасининг 3,5 фоизгача оширилиши прогноз 
қилинмоқда ҳамда ушбу омил Туркия, Россия ва республикамизнинг 
бошқа асосий савдо ҳамкор давлатларидаги иқтисодий ҳолатга 
салбий таъсир кўрсатиши мумкин. Мазкур давлатларда иқтисодий 
ўсишнинг пасайиши мамлакат экспортига ташқи талабнинг 
камайишига ҳамда пул ўтказмалари ҳажмининг қисқаришига олиб 
келиши мумкин. 
Таъкидлаш жоизки, валюта курсининг эркин шаклланиши 
миллий 
иқтисодиётимизнинг