|
2018 йил 1 июндан бошлаб тижорат банкларининг Марказий
банкда резерв шакллантириладиган мажбуриятлари нормативларига
қуйидаги ўзгартиришлар киритилди:
-
тижорат
банклари
томонидан
мажбурий
резервни
шакллантириш
жалб
қилинган
мажбурият
ва
депозитлар
валютасидан келиб чиқиб мос равишда миллий ҳамда хорижий
валютада амалга оширилиши белгиланди;
-
мажбурий резервга тортиладиган базага жисмоний шахслар
депозитлари киритилди;
-
мажбурий резервлар миқдорига нисбатан 0,1 ўртачалаш
коэффициенти ўрнатилди.
Бундан ташқари, депозитларнинг муддатлари бўйича мажбурий
резерв нормативлари қайта кўриб чиқилиб, муддатлари 1 йилдан
2 йилгача, 2 йилдан юқори бўлган депозитлар ҳамда бошқа
мажбуриятлар учун уларнинг валюта турига қараб нормативлари
табақалаштирилди. Натижада йил бошидаги хорижий валютанинг
жами мажбурий резервлардаги улуши 96 фоиздан 47 фоизга
пасайиб, қўшимча 2 трлн. сўмлик ликвидлилик мажбурий резервга
мужассамлантирилди (2.4.5-расм).
47
2.4.5-
расм
Банкларнинг Марказий банкдаги мажбурий резервлари қолдиғи
таркибининг ўзгариш динамикаси
Манба: Марказий банк ҳисоб-китоблари.
Мажбурий захиралаш инструментини такомиллаштиришнинг
иккинчи босқичида, 2018 йил 1 октябрдан бошлаб:
-
мажбурий
резервлар
фақат
миллий
валютада
шакллантирилиши жорий қилинди;
-
мажбурий резервлар миқдорига нисбатан ўртачалаш
коэффициенти ноль қилиб белгиланди;
-
юридик ва жисмоний шахсларнинг депозитлари бўйича
меъёрлари бирхиллаштирилди;
-
юридик шахсларнинг миллий валютадаги депозитлари учун
мажбурий захира меъёри пасайтирилди;
-
жисмоний шахсларнинг чет эл валютасидаги депозитлари
бўйича мажбурий захира меъёрлари оширилди.
Мазкур ўзгаришлар тижорат банкларининг Марказий банкда
депозитга ўтказиладиган миллий валютадаги мажбурий резервлар
миқдорига сезиларли таъсир кўрсатмаган бўлса-да, миллий
валютадаги депозитлар жозибадорлигини оширишга хизмат қилди.
Бундан ташқари, мажбурий захиралаш фақат миллий
валютада шакллантирилиши банк тизимидаги ликвидлиликни
самарали бошқаришга имкон бермоқда.
48
Шунингдек, хорижий валютадаги мажбуриятлар учун мажбурий
резервлар нормасининг юқори қилиб ўрнатилиши натижасида
иқтисодиётда девальвацион босим вужудга келганда алмашув
курсининг ошиши ҳисобига тижорат банклари мажбурий захирага
кўпроқ маблағ ўтказишга мажбур бўладилар ва бу, ўз навбатида,
девальвацион босим занжирсимон тус олишининг олдини олишга
хизмат қилади.
Қайта
молиялаш
ставкасининг
пул-кредит
сиёсати
кўрсаткичларига таъсири
2017 йил ва 2018 йилнинг 10 ойида иқтисодиётда шаклланган
макроиқтисодий ҳолат ҳамда инфляция ва инфляцион кутилмаларга
таъсир этувчи омиллар бўйича таҳлиллар пул-кредит сиёсатини
унинг барча инструмент ва воситаларидан самарали фойдаланган
ҳолда доимий равишда қатъийлаштириб боришни тақозо қилди.
Бунда Марказий банк томонидан ички нархлар ўсишига монетар
омиллар таъсирини пасайтириш мақсадида пул-кредит сиёсатининг
барча билвосита инструментлари (мажбурий захиралаш, қайта
молиялаштириш ставкаси, интервенция) кенг ва фаол кўлланилди ва
Марказий банкнинг қайта молиялаш ставкаси икки марта оширилди.
Марказий банк томонидан 2018 йил учун монетар сиёсатнинг
асосий йўналишлари ишлаб чиқилганда асосий савдо ҳамкор
давлатларда қулай ташқи иқтисодий шароитларнинг сақланиб
қолиши ва макроиқтисодий барқарорликнинг янада мустаҳкамланиб
боришини, маъмурий бошқариладиган нарх ва тарифларнинг кескин
оширилмаслигини, умумлаштирилган давлат бюджети ижросининг
мувозанатлилиги
таъминланишини,
иқтисодиётни
кредитлаш
ҳамжларининг бир маромдаги ўсишини ҳисобга олиб инфляция
даражасининг 11,5–13,5 фоиз оралиғида бўлиши прогноз қилинган
эди. Шунингдек, мазкур ҳужжат ҳамда биринчи ва иккинчи чорак
якунлари бўйича пул-кредит сиёсати шарҳларида инфляция
даражасининг белгиланган прогноз кўрсаткичларидан ошиб кетиши
ва пул-кредит сиёсати шартларини қатъийлаштириш бўйича
рискларнинг мавжудлиги кўрсатиб ўтилган эди.
2018 йилнинг иккинчи ярим йиллигида иқтисодиётдаги жорий
ҳолат олдиндан қайд этилган инфляцион хатарлар рўёбга
чиқаётганлигидан далолат берди.
49
Хусусан, ташқи омиллар таъсирида сўм алмашув курси
қадрсизлана бошлади. Ҳамкор давлатлар миллий валюталари кескин
қадрсизланиши
ҳисобига
маҳаллий
ишлаб
чиқарувчилар
рақобатбардошлигининг пасайишига миллий иқтисодиётнинг акс
жавоби сифатида иқтисодиётда девальвацион босим кучая бошлади.
Ҳисоб-китобларга кўра, алмашув курси ўзгаришининг инфляция
даражасига йиғма таъсири етти чораккача давом этади ҳамда унинг
энг юқори нуқтаси иккинчи ва тўртинчи чораклар оралиғига тўғри
келади.
Иқтисодиётда давлат ресурслари ҳисобидан кредитлаш
ҳажмларининг юқори суръатларда ўсиши ҳам иқтисодиётда истеъмол
ва инвестицион талабларнинг ошишига олиб келди.
Нархларни либераллаштириш доирасида давлат томонидан
тартибга солинадиган нархларнинг кутилган даражадан юқорироқ
оширилиши бўйича Ҳукумат позицияси аниқлаша бошлади ҳамда
электр энергияси ва табиий газ тарифларининг бозор нархларига
мослаштирилиши прогноз қилинди.
Бюджет харажатларининг режалаштирилган кўрсаткичлардан
юқори
бўлиши
ва
умумлаштирилган
давлат
бюджетининг
мувозанатли ижросини таминлаш бўйича хатарлар ортиб борди.
2018 йилнинг биринчи ярим йиллиги якунлари бўйича аҳоли ва
тадбиркорлик
субъектлари
қисқа
муддатли
инфляцион
кутилмаларининг пасайиши билан бир қаторда узоқ муддатли
кутилмаларнинг барқарорлашуви қайд этилган бўлса-да, йилнинг
иккинчи ярмида ташқи сектордаги ҳолат ва унинг таъсирида ички
бозордаги ўзгаришлар натижасида қисқа ва узоқ муддатли
кутилмаларнинг ўсиши кузатилди.
Бундай шароитда банк тизимида ортиқча ликвидлиликнинг
вужудга келиши, иқтисодиётдаги фоиз ставкаларининг пасайиши
ҳамда “арзон пуллар”нинг пайдо бўлиши ушбу жараёнларга Марказий
банк томонидан ўз вақтида муносабат билдириш, яъни пул-кредит
сиёсатини қатъийлаштириш зарурлигини тақозо этади.
Марказий банк иқтисодиётдаги жорий ҳолат таҳлили ва
прогнозларидан
келиб
чиқиб
пул-кредит
сиёсатини
50
қатъийлаштиришга мажбур бўлди ва, айтиш мумкинки, бу иқтисодий
агентлар томонидан кутилаётган энг тўғри қарор эди. 2018 йилнинг
Do'stlaringiz bilan baham: |
