‘zbekiston respublikasi L,1y va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Jo‘ka (Липа) - Tilia L.
Jo 'ka daraxti Jo'kadoshlar — 
Tiliaseae
oilasiga mansub bo'lib, 
bo'yi 25 m gacha yetadigan daraxt. Jo'ka turlari O 'zbekistonga 
introduksiya qilingan, o'rm onchilik va ko'kalamzorlashtirishda 
keng foydalaniladi. Tibbiyotda jo'kaning quyidagi Yuraksimon 
mayda bargli jo 'k a (Липа сердцевидная, мелколистная) -
Tilia
sordata Mill,
va yirik bargli jo 'k a (Липа крупнолистная) -
Tilia
Platyphyllos Scop,
turlaridan olinadigan gullari ishlatiladi.
Jo'kaning barglari o'tkir uchli, arrasimon qirrali bo'lib, uzun 
bandi yordamida shoxlarida ketma-ket o'm ashgan. X ushbo'y, sariq 
rangli, besh bo'lakli gullari 2-5 (keng bargli jo 'k ad a) yoki 5-11 
(yuraksimon jo 'k ad a) tadan yarim soyabon gul to'plam iga joylash- 
gan. Mevasi - tukli, besh qirrali yoki sharsimon, maydaroq (yurak­
simon jo'kada) yong'oqeha.
Jo 'k a iyun- iyul oylarida gullaydi, mevasi avgust- sentabrda 
etiladi. Jo'k a turlari MDHning Yevropa qismi, Kavkaz, Qrim va 
G 'arbiy Sibirdagi o'rm onlarda o'sadi, ba’zan katta maydonlarda 
jo'kazorlam i (masalan Boshqirdistonda) tashkil qiladi. Jo'ka tur­
lari manzarali daraxt sifatida istirohal bog'larida, ko'chalarda va 
bog'larda o'stiriladi. Jo'kadan shifobaxsh asal olinadi. Tibbiyotda 
gullari qo'llaniladi. Ulami gullagan vaqtida guloldi bargi bilan birga 
qirqib olib yig'iladi va soya joyda quritiladi.
Guli tarkibida 0,05 % efir moyi, tiliatsin va gesperidin (flavo- 
noid) glikozidlari, triterpen saponinlar, S vitamini, karotin, shil-
48

---

liq, oshlovchi va boshqa biologik faol moddalar bor. Guli va uning 
damlamasi terlatuvchi yig‘malar-choylar tarkibiga kiradi. U shamol- 
lash kasalliklarida terlatuvchi dori sifatida hamda tomoq og'riganda 
o g 'iz va tomoqni chayish uchun ishlatiladi. Jo ‘ka turlarining gulidan 
tayyorlangan damlama xalq tabobatida shamollash kasalliklarida 
terlatuvchi, qon oqishini to ‘xtatuvchi vosita sifatida ham qo'lla- 
niladi. Damlamasi yana y o ‘talni, turli asab kasalliklarini va bosh 
o g'rig 'ini davolashda ishlatiladi. Issiq damlamasi bilan tomoq og'ri- 
ganda tomoq chayiladi.