‘zbekiston respublikasi L,1y va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Bodom o ‘stirish agrotexnikasi. 
Bodomning urug'larini ycrga 
kuzda yoki erta bahorda m a’lum chuqurlikda ekiladi. Bahorda ekish 
uchun urug‘ stratifikatsiya qilinadi, y a ’ni p o ‘chog‘ining qalin yupqa- 
ligiga qarab 1-1,5 oy mobaynida qumlanadi. Ekish miqdori gektari- 
ga 300-500 kg. K o‘chatzor barpo qilish uchun sug'oriladigan, tekis 
yer ajratilib, kuzda gektariga 20-25 tonna organik o ‘g ‘it va 150-180 
kg fosforli o ‘g ‘it solinib, 40-45 sm gacha chuqurlikda haydaladi,
15-18 sm kultivatsiya qilinib so‘ngra borona qilinadi. O ralig‘i 70 
sm bo'lgan cgatlarga 6-8 sm chuqurlikda va 8-12 sm masofada 
urug'lar qadaladi. Obhavo sharoitiga qarab o ‘sish davrida 8-12 mar­
ta sug'oriladi.
K o‘chat qator oralig'i har bir sug'orishdan keyin yumshatiladi va 
begona o'tlardan tozalanadi. Payvandlash oldidan ko'chatzor albatta 
sug'oriladi va tanasi pastki bachki novdalardan tozalanadi. Bodom 
iyulning uchinchi dekadasidan sentabrning birinchi dekadasigacha, 
mevachilikda qo'llaniladigan oddiy “T” - usulida payvand qilinadi. 
Ikki haftadan so‘ng payvandning tutgan yoki tutmagan miqdori aniqla- 
nadi va tutmay qolganlari bodomning payvandustga oldin ulangan 
o ‘sha nav kurtagi bilan qaytadan payvandlanadi. Kuzda payvand 
bog‘lami biroz bo'shatib qo'yiladi va qish davomida bog'lanm a olib 
tashlanmaydi.
Kelgusi yil erta bahorda ko'chatning payvand qilingan joyidan 
tepa qismi batamom kesib tashlanadi. Tutmay qolgan payvandlar 
o'rniga yangi o ‘sib chiqqan kurtaklarni qayta payvand qilish mum­
kin bo'ladi. Kelgusi yilning erta bahorida bog'lam olib tashlanadi. 
К о'chat tez o'sishi va payvand yaxshi tutishi uchun ko‘chatlarni o ‘z 
vaqtida va sifatli parvarishlash lozim. K o'chatlam ing o'sish davrida

---

gektariga 90 kg azotli, 60 kg fosforli va 20 kg kaliy hisobida o ‘g ‘it 
solinadi. Kurtaklaming to ‘g ‘ri va yosh novdalaming tez o ‘sishini 
ta ’minlash uehun yovvoyi shoxlami o ‘z vaqtida butab turish lozim. 
Yaxshi parvarish qilingan nihollarni b o ‘yi kuzga borib 1-1,5 metrga 
yetadi, o ‘sish davrini yaxshi tugallaydi.
0 ‘zbekistonda bodomning yupqa p o ‘choqli, to ‘ng ‘ich, yalta va 
och tusli navlari rayonlashtirilgan. Tuproq-iqlim sharoitiga qarab 
bodomni ekish sxemasi ham har xil b o ‘ladi. Bodom sug‘oriladigan 
yerlarda - 8x8 m, tog‘ va tog‘oldi, lalmikor yerlarda - 6x6 m sxe- 
mada ekiladi. Tog‘li hududlardajanubga qaragan yonbag‘irlarida esa 
bodom 5x5 sxemasida, erta bahorda yoki kuzda gorizontal terassalar 
kcngligi 1,5-5 m gacha b o ‘lgan yerlarda ekiladi. Sug‘orilmaydigan 
yerlarda yom g‘ir suvlarining bug'lanishini kamaytirish, shu 
tariqa suvning tuproqqa shimilishini oshirish maqsadida bodom 
ko'chatlarining atrofiga poxol, yog‘och qirindisi va somondan mul- 
cha qilib tashlanadi. Bundan tashqari bodom k o ‘chatlarining atrofi 
muntazam ravishda yumshatilib turiladi.
Muntazam ravishda bodomzorlarga hosildorlikni oshirish 
maqsadida 2-3 yilda bir marta har gektar yerga so f holda azotdan 
120 kg, fosfordan 90 kg va 40-60 kg dan kaliy o ‘g ‘iti hamda 20-30 t 
dan organik o ‘g ‘it solinadi.
Yangi ekilgan bodom ko‘chatlarining ildiz olish va o ‘sishini 
faollashtirish uehun har bir k o ‘chat atrofiga 60-80 g dan ammofos 
hamda 4-6 kg dan organik o ‘g ‘it qo‘llanishi yaxshi samara beradi. 
M a’lumki, tog'li hamda lalmi yerlarda yog‘in suvlari tuproqdagi 
ozuqa elementlarini doimiy yuvib ketishi natijasida ularning unum- 
dorligi past b o ‘ladi, shuning uehun ham bunday yerlarga ekilgan 
bodom k o ‘chatlarini o ‘z vaqtida organik va mineral o ‘g ‘itlar bilan 
oziqlantirib turish zarur.
Sug‘oriladigan yerlarda bodomzorlar vegetatsiya davomida 6 
martadan 8 martagacha sug‘oriladi. Shag‘alli va qumoq tuproqli 
yerlar esa bir muncha ko‘proq sug'oriladi. lyul va avgust oylarida 
harorat juda baland, tuproq va havo namligi ancha past b oiganligi 
sababli bodom ko‘chatlarini ikki martadan, aprel, may va iyun, 
sentabr oylarida esa 1 martadan sug‘oriladi. Har bir sug‘orishdan

---

so'ng bodom ko‘chatlarini atrofi bcgona o'tlaidnn to/alanadi hamda 
yer yumshatiladi.
Har bir yog‘ingarchilikdan so‘ng lalmi yeilmla^.i namlikni 
saqlash maqsadida bodom ekilgan bog‘lardagi koVlinllni alrolidagi 
yer yumshatiladi. Bahor va kuz mavsumlarida bodom ko'challan 
ning atrofi chopiladi. Bodom ko‘chatlari hosilga kirgach bog'lam i 
sug‘orish 3-4 martagacha kamaytiriladi. Bodom ko ‘chatlari 5-6 yil- 
dan boshlab gullaydi va hosilga kiradi.