Ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги тошкент давлат аграр университети шералиев Абдусаид Шералиевич

Бактерияларнинг ўсимликларда паразитлик қилувчи замбуруғлар билан муносабати. Битта ўсимликда паразитлик қилаётган бактериялар ва замбуруғларнинг ўзаро муносабати жуда мураккабдир. Иккита паразитни ўзида сақлаган хўжайин ўсимликнинг кўпинча иммунитет хусусияти кескин камайиб кетади. Украина шароитида пиёз, картошка, узум, арпанинг алтернария билан касалланиши дастлаб бактериядан бошланади. Бактериялар ўсимликдаги патологик жараённи кучайтириб, унинг табиий чидамлилигини пасайтиради.
Тупроқ замбуруглари ва бактериялари билан муносабати. Тупроқ микроорганизмлар учун озиқ олувчи манбаси ҳисобланади. Бутун ҳаёт фаолияти давомида улар бир-бирлари билан турлича муносабатда бўладилар. Бу муносабатлар симбиоз ёки антагонистик бўлиши мумкин.
Экологик нуқтаи назардан биоценоз экосистеманинг бир бўлаги ҳисобланиб, ҳар хил экотиплар ва организмларнинг муносабатини амалга ошишини таъминлайдиган муҳитдир. Табиатда органик моддаларнинг айланишида, моддалар ва энергиянинг бир турдан иккинчи турга ўтишида организмлар ўзига хос роль ўйнайди.
Органик моддаларнинг дастлабки парчаланишида хайвонлар иштирок этса, кейинчалик ҳашаротлар, чувалчанглар ҳам асосий роль ўйнайди. Микроорганизмлардан замбуруғларнинг айрим вакиллари целлюлозани парчалаш хусусиятига эга бўлса, айримлари пектин ва ксилан моддаларини парчалаш хусусиятига эгадир. Азотли органик моддалар дастлаб актиномицентлар томонидан парчаланса, кейинчалик мицелийли замбуруғлар томонидан парчаланади. Микроорганизмлар тупроқнинг хайдалма қатламидаги миқдори тўғрисидаги маълумотлар 2-жадвалда берилган (Мирчинк, 1988).
2-жадвал
Тупроқнинг ҳайдалма қатламидаги микроорганизмлар миқдори

№	Организмлар гуруҳи	Миқдори (1 г тупроқда, пропогула)	Оғирлиги, кг/га
1.	Бактериялар	600 000 000	10 000
2.	Замбуруғлар	400 000	10 000
3.	Сув ўтлари	100 000	100
4.	Содда ҳайвонлар	1 500 000	370

Жадвалдаги маълумотлардан кўриниб турибдики, бир грамм тупроқдаги замбуруғ миқдори 400 000 пропагула, бир га ердаги замбуруғлар оғирлиги 10 000 кг ни ташкил қилади ва хайдалма қатламда муҳим биологик, физиологик ва кимёвий ўзгаришларни амалга оширади. Бу миқдор бактерияларда пропогуласи замбуруғларга нисбатан бир неча марта ортиқ бўлганлигидан, бактерияларнинг тупроқдаги жараёнларда қатнашиши юксаклигини кўрсатади.

Хулоса қилиб айтганда, бактериялар табиатда кенг тарқалган бўлиб, биоценоздаги озуқа занжирининг муҳим босқичини ташкил қилади. Экологик шароитга боғлиқ равишда биологик хусусиятларининг ўзгариб бориши, уларнинг тарқалиш ареалининг кенгайиб боришига, ҳар хил турга мансуб ўсимликларни касаллантириб қишлоқ хўжалигига катта иқтисодий зарар етказишга сабаб бўлмоқда.