Ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги тошкент давлат аграр университети шералиев Абдусаид Шералиевич

Ҳашаротлар билан муносабат. Фитопатоген бактерияларнинг тарқалишида ҳашаротлар асосий рол ўйнайди. Ўсимликларда касаллик қўзғатувчи бактериялар ва ҳашаротлар орасида симбиотик ҳамкорлик уларнинг танасининг устида, механик тарзда олиб ўтиши асосида амалга ошади. Ҳашарот танасида баъзи фитопатоген бактериялар қишлайди. Масалан, карамнинг шилимшиқ бактериози, пиёзнинг ҳўл чириши ўтлоқ пашшаси воситасида тарқалади. Бактериялар ҳашаротнинг имагосида, личинкасида, тухумида ҳаёт кечиради. Ҳашаротлар танасида бактериялар қишлаб чиқиб баҳорда ўсимликларга тарқалади. Чириган жойларда учрайдиган пашшалар картошканинг қорасон касаллигини тарқалишида асосий рол ўйнайди. Pectobact.phytophthorum бактериясининг тарқалишида чириган жойда кўпаядиган пашшанинг личинкалари касалликнинг тарқалиш манбайи ҳисобланади. Бундан ташқари, хашаротларнинг хартумли ва сўрувчи органлари орқали, ўсимликларда қўшимча яралар ҳосил қилади, бу эса касаллик қўзгатувчиларнинг тарқалиши учун шароит яратиб беради.
Нематодалар билан муносабат. Нематодалар ўсимликлар учун патоген бўлган бир қатор бактерияларни тарқлишига сабаб бўлади. Масалан, буғдойнинг сариқ бактериозини қўзғатувчи X. tritici ўсимликка буғдой илдизи нематодалар билан зарарлангандан кейин касаллантиради.
Бактерияларнинг тупроқ замбуруғлари билан муносабати. Тупроқ микроорганизмлар учун озиқланиш манбайи ҳисобланади. Бутун ҳаёт фаолияти давомида улар бир-бирлари билан турлича муносабатда бўладилар. Бу муносабатлар симбиоз ёки антогонистик бўлиши мумкин.
Тупроқ микроорганизмлари ўсимликлар учун патоген ҳисобланган бактерияларнинг ривожланишини тўсиб қўяди. Н.М.Пидопличко фикрича Penicillium замбуруғи қуйидаги бактерияларга нисбатан антогонистик хусусиятни намоён қилади: Ps.fluorescens-47,2% ,X. phaseoli-45,5% , Pec. carotovorum-37,0%, Ps.tabaci-31,2%, Ps.pisi-11,8%, X. malvacearum-9,8%. Кўпчилик Penicillium замбруғлари бир неча бактерияларга нисбатан антогонистлик хусусиятини намоён қилади.
Айрим холларда тупроқдаги микроблар бир-бирига салбий таъсир кўрсатмайди. Айрим фитопатоген бактериялар тупроқ замбуруғларининг ривожланишини тўсиб қўяди.